تاریخچه و بررسی عملكرد سوبسید در ایران

توضیحات :

تاریخچه و بررسی عملكرد سوبسید در ایران

برای اولین بار، در انگلستان قبل از به سلطنت رسیدن چارلز دوم (1660م) اصطلاح سوبسید و بكار گرفته شده است، بدین ترتیب دولت از بودجه عمومی، جهت افزایش درآمد دربار سالانه مبلغی (بطور نقدی و رایگان) به خانواده سلطنتی می‌پرداخت درایران سوبسید به مفهوم دخالت دولت در امر عرضه و تقاضا، از سال 1311 با تصویب قانونی به منظور تأسیس سیلو درتهران با هدف خرید و فروش و ذخیره آن هم تهیه و ذخیره‌سازی گندم توسط سازمان غله به جهت مقابله با كمبودهای احتمالی آغاز شد و هدف آن هم تهیه و ذخیره‌سازی گندم كافی جهت تهیه نان ارزان برای مصرف‌كنندگان كم درآمد شهری می‌باشد.

با وقوع جنگ جهانی دوم بواسطه اشغال ایران توسط نیروی بیگانه قیمتهای موادغذایی و… بشدت طریقی كرد و بدنبال آن نایاب شد كه مهمترین آن نان بود كه دراین حالت دولت تصمیم به خرید نان به قیمت گران شد و آن را به قیمت ارزان به نانوای‌ها تحویل داد. بنابراین علل اصلی برقراری سوبسید را می‌توان تعدیل افزایش قیمت كالاهائی دانست كه مصرف آن ازنظر مردم حیاتی می‌باشد از آغاز دهه 1340 موارد دیگر تحت حمایت دولت قرارگرفت كه بارزترین آن كمك به سازمانهای آبرسانی شهری و غیره بود كه عمدتاً بصورت موردی پرداخت می‌‌گردید. اقدام دولت در تأسیس كارخانه كودشیمیایی درسال 1342 ازجمله اقدامات دیگر است.

منابع اصلی تامین اعتبار سوبسید (1367-1352) عبارت بود: از 1- درآمد عمومی 2- درآمد سازمان حمایت از مصرف‌كنندگان و تولیدكنندگان، ناشی از ما به تفاوت قیمت كالاهای وارداتی تا تولیدات داخلی. از آنجا كه پرداخت سوبسید در ایران (67-1352) بدون برنامه‌‌ریزی از پیش تعیین شده و فقط به لحاظ یك راه حل كوتاه مدت ار اوایل دهه 1350 اتخاذ گردیده لذا روند پرداختهای آن رابطه تنگاتنگی با تنش‌های بودجه و – در یك دید وسیعتر – با درآمدهای نفتی داشته است ولی رویهم رفته سرآغاز پرداخت سوبسید درایران حاكی از نوعی شانه خالی كردن از زیربار مسئولیت كنترل قیمتها و عدم توان پی‌ریزی یك بنیان سالم می باشد.

میزان سوبسیدهای پرداخت شده در ایران

طی سالها (55-1352) برحسب كالاهای اساسی (میلیون ریال)

پس از انقلاب درسال 1358 باتوجه كمبود عرضه برخی كالاها و محاصره اقتصادی دولت كماكان به ورود كالاهای اساسی و پرداخت سوبسید ادامه داد لیكن در 1359 به دلیل جنگ و جیره‌بندی كالاهای اساسی میزان سوبسید پرداختی كاهشی (از 2/79 میلیارد ریال به 3/37 میلیارد ریال) معادل 52/0 داشته است.

سهم 5 قلم از كالاهای اساسی از كل سوبسید پرداختی 65-68

آثار اقتصادی – اجتماعی حذف سوبسید

دولت می‌تواند باتوجه به هدفهای مشخص خود كمكهای اعطائی را در یك یا چند مورد و حتی تمام موارد موجود حذف یا كم كنند. تأثیر حذف این كمكهای بستگی كامل به مورد حذف و مقدار آن دارد و برحسب اینكه حذف كمكهای دولت مربوط به امور تولیدی، توزیعی، مصرفی باشد اثرات متفاوتی روی بخشهای مختلف اقتصادی و بازار دارد.

بطوركلی حذف سوبسید برای یك كالا بخصوص می‌تواند دارای اثرات چندجانبه‌ای باشد كه می‌تواند به شرح زیر باشد:

1- اثر برتولید و تولیدكنندگان

2- اثر برمصرف و مصرف‌كنندگان

3- اثر در تركیب و كل هزینه‌های دولت

4- اثرات اجتماعی و سیاسی حذف سوبسید

5- اثرات افزایش قیمت برتولید و تولیدكنندگان

- افزایش قیمت یك محصول لزوماً و از دید اقتصادی نمی‌تواند موجب افزایش تولید گردد و باید اثری برافزایش درآمد تولیدكننده داشته باشد تا بتواند درتولید موثر باشند. مثلاً افزایش قیمت تولیدی یك محصول زراعی موجب بالارفتن قدرت خرید روستائیان و افزایش درآمد آنها می‌گردد و نتیجه كه بدنبال این افزایش درآمد قابل تصورست این است كه افزایش درآمد آنها موجب كاهش مهاجرت روستائیان می‌شود و دربلندمدت موجب كمتر شدن فاصله درآمد شهرنشینان و روستانشینان می‌گردد. و هم چنین دارای اثرات منفی نیز هست.

کلمات کلیدی : سوبسید در ایران;سوبسیدهای پرداخت شده;سوبسید