ایران در یک نگاه

توضیحات :

ایران در یک نگاه

موقعیت و طبیعت
كشور جمهوری اسلامی ایران سرزمین پهناوری است كه 1648000 كیلومتر مربع مساحت دارد و در جنوب غربی آسیا، میان كشورهای تركمنستان ، آذربایجان و ارمنستان در شمال ؛ افغانستان و پاكستان در شرق ؛ و تركیه و عراق در غرب قرار گرفته است . سراسر مرزهای جنوبی ایران را كرانه‌های خلیج فارس و دریای عمان فراگرفته است . مجموع مرزهای خشكی ایران 51700 كیلومتر ، و مجموع مرزهای آبی آن ، در شمال و جنوب 2510 كیلومتر است
ایران در قلب خاورمیانه قرار گرفته است و چون پلی دریای مازندران ،‌ یعنی زیباترین دریاچه جهان را به خلیج فارس وصل می‌نماید و همچنین مانند چهارراهی بر سر راه شرق و غرب ، پیوندگاه تجلیات فرهنگی ، معنوی و سیاسی جهان شرق و غرب است
چشمه‌سارهای زلال ، انارستان‌ها ، باغ‌های پسته ، ردیف درختان تبریزی ، كوچ كاروان عشایر در فصل‌های گوناگون شب‌های پرستاره ، صخره‌ها ، كوه‌ها ، پستی‌بلندی‌های پایان ناپذیر، آتشفشان‌های خاموش و پوشیده از برف ، جنگل‌های انبوه رشته‌ كوههای البرز و كرانه‌های دریای مازندران از جمله چشم‌اندازهای دیدنی و فراموش ناشدنی طبیعت ایران‌اند كه خاطره‌های ماندگار در اذهان جهانگردان به جا می‌گذارند
چهره دشت و هامون ایران در خلال سال مختلف و متغیر است ؛ زمانی پر از شن و سنگ، گاه پر از سیلاب و زمانی پوشیده از برف و گل و لای یا سرشار از گل و گیاه و سبزه است
هنرمندان ایرانی در طرح‌های انواع آثار هنری خود غالباً طبیعت را به عنوان نماد و نشانه‌ای از زیبایی هستی ترسیم كرده‌اند . ایرانیان آب را همیشه ارجمند داشته و نشانه آبادانی شناخته‌اند . در چمن‌زارها، باغ و بوستان‌ها ، خانه‌ها و در مسجدها و مكان‌های مقدس به طور همیشگی آب جریان دارد و درختان بسیار به ویژه درختان سرو ، كاج ، نارنج ، انار و انگور و غیره را آبیاری می‌كند
طبیعت جادویی و پهناور ایران یكی از عامل‌های بسیار ارزشمند صنعت جهانگردی است . از میلیون‌ها هكتار مساحت خشكی ایران ، 19 میلیون هكتار باغ و كشت‌زار ؛ 10 میلیون هكتار جلگه و مرتع ؛ 19 میلیون هكتار جنگل ،‌و باقی مانده آن شامل زمین‌های بایر ، صحرا و كوه است
از خصوصیات مهم این سرزمین پهناور كه از نظر جهانگردی بسیار با اهمیت است وجود رشته كوههای سر به آسمان كشیده ، جلگه‌ها و دشت‌های هموار، ناحیه‌های كویری ، رودخانه‌ها و در یاچه‌های گوناگون است كه موجب شده است در هر زمان از سال ، در گوشه‌های مختلف آن ، یكی از چهار فصل را بتوان دید ، به طوری كه در زمستان در ناحیه‌های جنوبی می‌توان از دریای خوب و آرام برای ورزش‌های آبی هم چون شنا و اسكی روی آب استفاده كرد و در همان زمان در كوهستانهای شمال و غرب كشور به ورزش‌های زمستانی مانند اسكی پرداخت و هم زمان در شهرهای بسیاری در كرانه‌های دریای مازندران ، از هوای دلپذیر بهاری استفاده كرد
كرانه‌های دریای مازندران به صورت باریكه‌ای بسیار زیبا در میان دریای مازندران و رشته‌ كوههای زیبا و جنگلی البرز قرار گرفته‌اند
كرانه‌های خلیج فارسی كه بخشی از آن از صخره‌های كوهستانی و بخش‌های دیگر آن از كناره‌های شنی و باتلاقی تشكیل شده كه به یك نواختی كرانه‌های شمالی نیستند
استانهای جنوبی ایران به ویژه خوزستان كه بخشی از جلگه پهناور میان‌رودان(بین‌النهرین) را تشكیل می‌دهد، بسیار هموار و مسطح‌اند و در ارتفاع اندكی از سطح دریا قرار گرفته‌اند. چنانكه اگر یك جهانگرد در میان كوهستانهای شمالی یا غربی ایران به گردش بپردازد ، در زیر پای خود شهرك‌ها ، روستاها ، باغ‌ها و چمن‌زارهای بسیار زیبایی را خواهد یافت كه شگفتی او را برخواهند انگیخت
ارتفاع بسیار فلات ایران از سطح دریا و قرارگرفتن بیش‌تر استانهای كشور در ارتفاع بیش از 1000 متر ، یكی دیگر از ویژگی‌های مهم سرزمین ایران است
رشته‌كوههای عظیم و بلند البرز از سوی شمال ، كوههای زاگرس از سوی غرب و رشته‌كوههایی كه از از خراسان تا بلوچستان كشیده شده‌اند، از سوی شرق سرزمین ایران را محصور نموده‌اند. مهم‌ترین قله‌های ایران عبارتند از : دماوند در شمال شرقی تهران با ارتفاع 5671 متر ؛سبلان در غرب اردبیل با ارتفاع 4880 متر ؛ سهند در جنوب تبریز با ارتفاع 4707 متر ؛ تخت سلیمان در مركز مازندران با ارتفاع 4820 متر ؛ زردكوه در بختیاری با ارتفاع 4550 متر ؛ دنا در شمال یاسوج با ارتفاع 4309 متر ؛ تفتان در جنوب زاهدان با ارتفاع 3941 متر و ده‌ها قله دیگر كه در سرتاسر ایران پراكنده‌اند
پیچیدگی و گوناگونی سازندهای آهكی، غارهای فراوانی در استان‌های مختلف ، به ویژه در آذربایجان ، كردستان و همدان به وجود آورده است كه مورد توجه جهانگردان بی‌شماری هستند كه برای بازدید از غارهای مزبور به ایران سفر می‌كنند. چشم‌اندازهای درون این غارها از جاذبه‌های مهم جهانگردی برخوردارند و پیوسته مورد بازدید جهانگردان خارجی و داخلی قرار می‌گیرند
كوههای ایران به چین‌خوردگی‌های دوران سوم زمین شناسی تعلق دارند، و برخی از آنها با منشاء آتشفشانی موجبات پیدایش چشمه‌های آب گرم و معدنی را فراهم آورده‌اند . كوهستانهای ایران شرایط بسیار مطلوبی برای ورزش‌های زمستانی و كوهستانی پدید آورده‌اند. كویرهای معروف ایران ؛ از جمله دشت لوت و دشت كویر در وسعتی بیش از 360 هزار كیلومتر مربع گسترده شده‌اند و هنوز هم از ناحیه‌های ناشناخته و جالب توجه به شمار می‌روند
ایران با بیش از 500 چشمه معدنی و آب گرم شناخته شده كه آب تمامی آنها برای تأمین آب آشامیدنی و استفاده‌های درمانی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، یكی از مهم‌ترین منابع درآمد جهانگردی را در اختیار دارد . بیش‌تر این جشمه‌ها در رشته كوههای البرز ، آذربایجان و زاگرس قرار گرفته‌اند و تعدادی از آنها نیز در نزدیكی اصفهان ، مشهد و بندرعباس واقع شده‌اند . چشمه‌های آب معدنی سرعین اردبیل ، چشمه‌های آب گرم لاریجان در دامنه‌های البرز و همچنین چشمه‌های آب معدنی محلات ، كه از نظر توسعه جهانگردی اقدامات قابل توجهی در آنها صورت گرفته است در تابستانها هزاران نفر را برای درمان و تفریح به سوی خود جلب می‌كنند
در كناره‌های جنوبی دریای مازندران ، منطقه‌ای وسیع و سرسبز با دامنه‌های پوشیده از جنگل وجود دارد ارتفاع این كناره‌ها از سطح دریاهای آزاد جهان 28 متر است . كرانه‌های دریای مازندران با سواحل ماسه‌ای و مناظر دل‌انگیز از زیباترین كانونهای سیاحتی و جهانگردی ایران به شمار می‌روند. كرانه‌ها و جزیره‌های جنوب ایران نیز به ویژه در فصل‌های سرد از جذابیت طبیعی و جهانگردی قابل توجهی برخوردارند . دامنه‌های رشته كوههای البرز ، زاگرس و انشعابات آن در خراسان و آذربایجان و همچنین منشأ رودخانه‌های ایران ، مظهر چشمه‌سارها و نیز منبع پیدایش دریاچه‌ها و تالاب‌هایی هستند كه هر یك با چشم‌اندازهای زیبا و جذاب خود ارزش‌های جهانگردی در خور توجهی را به نمایش می‌گذارند
آب و هوا
فلات ایران آب و هوایی نسبتاً خشك دارد . ایران در كمربند آب و هوایی خشك جهان قرار گرفته است و رشته كوههای البرز و زاگرس از رسیدن جریان‌های هوایی مرطوب دریای مازندران(خزری) و مدیترانه‌ای به داخل آن جلوگیری می‌كنند. سرزمین ایران به دلیل گسترده شدن بین25 و 40 درجه عرض جغرافیایی و همچنین به دلیل وجود ارتفاعات، از تنوع آب‌ وهوایی شایان توجهی برخوردار است . میانگین دمای سالانه، از شمال غرب به جنوب شرق كشور افزایش می‌یابد و از حدود 10 درجه سانتی گراد در آذربایجان ، به 25 تا 30 درجه سانتی گراد در جنوب و جنوب شرقی می‌رسد
كرانه‌های شمالی و جنوبی ایران در فصل‌های مختلف ،‌آب و هوایی متفاوت با آب و هوای ناحیه‌های مركزی و كوهستانی دارند . میانگین دمای بندرعباس در جنوب ایران در دیماه(ژانویه) به 5/18 درجه سانتی گراد می‌رسد میزان تفاوت بارش سالانه نیز در ناحیه‌های مختلف كشور بسیار زیاد است و از 2000 میلی متر در گیلان تا كم‌تر از 100 میلی متر در نواحی مركزی در نوسان است میانگین سالانه بارش در ایران در حدود 275 میلی‌متر است
سرزمین ایران از تنوع آب و هوایی چشمگیری برخوردار است تنوع آب و هوا میان مناطق كشور با تغییراتی كه در فصل‌های مختلف ایجاد می‌شود افزایش می‌یابد
چنانچه در چند ناحیه مختلف از یك منطقه ، می‌توان تابستان گرم و زمستان سرد را هم‌‌زمان دید بنابراین ، آب و هوای ایران را فصل به فصل باید مورد بررسی قرار داد
در ماههای دی و بهمن ،‌در ایران سه منطقه آب و هوایی وجود دارد . كرانه‌های دریای مازندران با آب و هوای ملایم و نسبتاً سرد، بخش‌های مركزی با آب و هوای زمستانی ؛ بخش‌های جنوبی با آب و هوایی معتدل و مطبوع ، چهره می‌نمایند . در فصل بهار به ویژه در اردیبهشت به طور كلی سراسر ایران از آب و هوای مطبوع و دلنشینی برخوردار است و فقط بخش‌های جنوبی ایران به طور ناگهانی گرم می‌شوند در تابستان وضعیت آب و هوایی كشور پیچیده می‌شود . هوای كرانه‌های دریای مازندران به علت رطوبت زیاد دگرگون می‌گردد و در روزها گرم و در شب‌ها نسبتاً خنك است . كرانه‌های جنوبی ایران با روزهای بسیار گرم و شب‌های نسبتاً گرم و رطوبت بسیار همراه است
شهرهای شیراز ، اصفهان ، مشهد ، تهران و تبریز كه از كانون‌های اصلی جهانگردی ایران به شمار می‌آیند ، آب و هوای مختلف دارند شیراز با داشتن چهار ماه گرما در رتبه اول و تبریز با داشتن یك ماه گرما در رتبه آخر قرار دارد. استانهای آذربایجان ، كردستان ، همدان و خراسان به عنوان استانهای خنك در فصل تابستان شهرت دارند
به طور خلاصه سراسر شمال كشور به ویژه منطقه‌های ییلاقی دامنه‌های البرز مانند دره نوز ، كجور ، كلاردشت و كتالم و همچنین آذربایجان ، خراسان و منطقه‌های مركزی كوههای زاگرس – میان تویسركان و گلپایگان – برای گذراندن تعطیلات گردشگران داخلی و همچنین جهانگردانی كه به ایران سفر می‌كنند در فصل تابستان نقاط مناسبی به نظر می‌رسند . منطقه‌های جنوبی ایران با توجه به نواحی مختلف آن ، از پنج تا شش ماه ، به ویژه در طول زمستان می‌توانند مورد استفاده جهانگردان داخلی و خارجی قرار گیرند
جهانگردانی كه در فصل زمستان به كرانه‌های جنوبی ایران سفر می‌كنند با آب و هوای مطبوعی رو به رو می‌شوند ، در حالی كه در همان زمان در فارس و اصفهان ، برف و سرما چهره شهرها را دگرگون كرده است در فصل تابستان هوای بیش‌تر منطقه‌های ایران گرم اما قابل تحمل است . بهار و پاییز ، به ویژه تعطیلات نوروزی ، برای جهانگردان و گردشگران داخلی زمان بسیار مناسب برای سیر و سیاحت به شمار می‌رود
تاریخ
فلات ایران از قدیمی‌ترین كانون‌های تمدنی دوران باستان در آسیا است . و از این نظر در دانش باستان شناسی ، جایگاه مهمی دارد . تاریخ اسكان در فلات ایران از دوره نوسنگی تا مهاجرت آریاها چندان روشن نیست ، اما شواهد روشنی در دست است كه سرزمین ایران از دیرباز مسكون بوده است كانون‌های قدیمی سكونت در كنار چشمه‌ها و رودخانه‌ها یا به طور كلی در مجاورت كوههای زاگرس و البرز، به وجود آمده‌اند مهم‌ترین این كانونهای باستانی عبارت‌اند از : تپه سیلك كاشان ، تپه حصار دامغان ، ترنگ تپه گرگان ، تپه حسنلو در آذربایجان ، تپه مارلیك در رودبار، همچنین شوش در خوزستان در كاوشهای باستان شناسی در این كانون‌های تمدنی ، آثاری به دست آمده‌اند كه قدمت برخی از آنها به هزاره پنجم پیش از میلاد می‌رسد
جمعیت و تركیب قومی
براساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1375 ، جمعیت ایران اندكی بیش از 60 میلیون نفر است . از این تعداد نزدیك به 37 میلیون نفر شهرنشین و در حدود 23 میلیون نفر روستانشین و معدودی عشایر هستند . بخش عمده جمعیت شهرنشین در شهرهای بزرگی مانند تهران ، مشهد ، اصفهان ، تبریز ، شیراز ، قم ، اهواز ، رشت، ارومیه و كرمانشاه زندگی می‌كنند.
بیش از نیمی از جمعیت كشور را جمعیت فعال تشكیل می‌دهد و در حدود 5/39 درصد كل جمعیت ایران زیر 14 سال سن دارد . بدین ترتیب جمعیت ایران از نظر تركیب سنی از جمله جوان‌ترین جمعیتها در میان كشورهای دنیاست به همین خاطر جامعه ایران برخورداراز شور و نشاط جوانی است از نظر اشتغال ، توزیع سنی جمعیت شاغل 10 ساله و بالاتر در بخشهای مختلف اقتصادی ، 04/32 درصد در بخش كشاورزی 5/44 درصد در بخش خدمات 70/30 درصد در بخش صنعت مشغول به كارند. تعداد شاغلان كل كشور در حدود 5/14 میلیون نفر گزارش شده است .
از كل جمعیت بالاتر از 6 سال 51/79 در صد باسواد هستند . نسبت باسوادی در نقاط شهری 88/69 درصد و در نقاط روستایی 37/91 درصد افراد لازم التعلیم (6-14ساله) می‌باشد. این نسبت در میان مردان 66/84 درصد و در میان زنان 21/74 درصد است . همین نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب 56/89 درصد و 70/81 درصد و در نقاط روستایی 74/76 درصد و 41/62 درصد گزارش شده است .
جهانگردان به ویژه جهانگردان حرفه‌ای علاقه بسیاری به بازدید از كوچ ایل‌ها و عشیره‌ها نشان می‌دهند . این علاقه‌مندی دلایل متعددی دارد ؛ از جمله این كه ایل‌ها و عشیره‌ها ، فرهنگ و سنت‌های قدیمی و آداب و رسوم باستانی را پاسداری می‌كنند و در میان خود زنده نگاه می‌دارند . به طور كلی ، آداب و رسوم و روش زندگانی كوچ نشینان ایران چندان تقاوتی با زندگانی گذشتگان باستانی ما ندارد از این رو بازدید از ایل‌ها و عشیره‌های ایران و شناخت زندگی آنها توسط جهانگردان به آنان كمك می‌كند تا با گوشه‌هایی از فرهنگ و زندگانی ایرانیان باستان آشنا شوند.ایران بر سر راه آسیای مركزی و تركیه و كشورهای غربی قرار گرفته است و گروه‌های قومی متنوعی در آن زندگی می‌كنند كه از آن جمله می‌توان فارس‌ها، كردها، لُرها، بلوچ‌ها، بختیاری‌ها، تُرك‌های آذری ، تالش‌ها، تركمن‌ها، قشقایی‌ها و عرب‌ها نام برد . اقلیت‌های قومی و گروه‌های نژادی كوچك‌تری نیز در ایران زندگی می‌كنند : تركمن‌ها كه در تركمن صحرا و شمال خراسان زندگی می‌كنند و از نظر چهره ، زبان و فرهنگ با قوم‌های دیگر ایرانی تفاوت دارند . در نواحی مركزی ایران ،‌ایل قشقایی كه تبار تركی دارد ، زندگی می‌كنند . قوم‌های عرب بیش‌تر در خوزستان و به صورت پراكنده در كرانه‌های خلیج فارس زندگی می‌كنند . تركیب قومی جامعه امروزی ایران در نتیجه گسترش ارتباطات و آمیزش فزاینده مردم با یكدیگر به مقدار زیادی دگرگون شده و فضای اجتماعی نسبتاً یكسانی پدید آمده است كه در اثر آن ، اقوام ایرانی پیكره واحدی را به وجود آورده‌اند
گروه‌های رنگین پوست كه به طور پراكنده در استانهای جنوبی ایران دیده می‌شوند از بقایای مناسبات تجارت برده با زنگبار هستند . اقلیت‌های هندی مقیم جنوب ایران نیز بازمانده بازرگانان هندی ساكن ایران در زمان‌های گذشته هستند

دین و فرهنگ
دین رسمی ایران بر اساس اصل 12 قانون اساسی ، اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری است . حدود 99/65 درصد مردم مسلمان هستند پیروان مذهب‌های اسلامی حنفی ، مالكی ، شافعی ، حنبلی و زیدی در ایران از احترام و آزادی كامل برخوردارند
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، دین‌های زرتشتی ، مسیحی و كلیمی به رسمیت شناخته شده‌اند و پیروان آنها می‌توانند مانند مسلمانان با حقوق یكسان در زندگی سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی كشور شركت كنند. اقلیت‌های دینی زرتشتی ،‌ارمنی ، كلیمی و آشوری و كلدانی در مجلس شورای اسلامی نمایندگان مستقل دارند . غنای فرهنگی ایران در عرصه‌های مختلف از جمله انواع هنرهای شرقی ، ادبیات و عرفان آوازه‌ای جهانی دارد . اسطوره‌ها، ‌افسانه‌ها ، حكمت و فلسفه ، شعر ، موسیقی ، ادبیات عامه ، صنعت‌های دستی ، معماری و هنرهای تزئینی ایران ، بخش شایان توجهی از گنجینه‌های اندیشه ، هنر و فرهنگ بشری را تشكیل داده‌اند
تقسیمات اداری و سیاسی

کلمات کلیدی : ایران در یک نگاه;فرهنگ ایران ;شرق و غرب ;کرانه های دریای مازندران;کرانه های خلیج فارسی;فلات ایران