گزارش کارآموزی خلاصه ای از كشت و پرورش درخت سیب

توضیحات :

فهرست

گزارش كار .......................................................................................... .2

مقدمه..................................................................................................... 3

بخش اول : كلیاتی در مورد درخت سیب

• درخت سیب و خواص بتانیكی آن .......................................................4
• انواع واریته های سیب و پایه های پیوندی...............................................4
• ازدیاد و تكثیر درخت سیب..................................................................5
• طرح و ایجاد باغ میوه..........................................................................7

بخش دوم كاشت :

• طرح ریزی و تهیه نقشه درختكاری.......................................................13
• روش های كاشت درختان...................................................................14
• تهیه چاله جهت كاشت درخت............................................................15
• عملیات انتقال نهال از خزانه به زمین اصلی.............................................15

بخش سوم : داشت

• آبیاری و طرق آن.............................................................................20
• كود دادن.........................................................................................22
• شخم پای درختان.............................................................................24
• مبارزه با علف های هرز.....................................................................24
• هرس .............................................................................................25
• پیوند..............................................................................................34
• آفات.............................................................................................37
• بیماری ها.......................................................................................40

بخش چهارم : برداشت

• روش های برداشت..........................................................................47
• عملیات پس از برداشت...................................................................48
• انبار و نگهداری میوه ها..................................................................50

شرح فعالیت های انجام شده در طول دوره كارآموزی

محل كارآموزی : بخش باغبانی اداره جهاد كشاورزی شهرستان ابهر ( بهار 87‌ )

1. پاسخگویی به مراجعین مربوط به بخش باغبانی
2. تایپ نامه های اداری
3. تهیه لیست های مربوط به توزیع نهال و كود ریز مغذی

4. بازدید از نهالستان های اطراف ، باغات سیب وانگور به همراه كارشناسان بررسی كننده خسارت سرما

1. پیگیری فعالیت های مربوط به دبیرخانه

مقدمه

سیب از گونه های وحشی موجود در آسیا و اروپا به دست آمده و قدمت كشت آن به سال های ماقبل تاریخ می رسد با وجود قدمت كاشت سیب در دنیا و شناختی كه در ایران زمین از این درخت داشته اند تا این اواخر به عنوان یك محصول تجاری تلقی نمی شد . در واقع در سی سال اخیر سیب به صورت تجاری در ایران كشت شده است . درخت سیب در بیشتر نواحی ایران می روید و بارور می شود و هر ناحیه ای سیب مخصوص دارد . سیب گلاب ، سیب دماوند ، سیب شمیران ، سیب ترشی آش ، سیب خراسان ، سیب شیرین درشت و ...

گل درخت سیب در اوسط بهار در می آید بنابراین كمتر دچار سرمازدگی می شود . درخت سیب در زمینی كه خاكش رسی و كود داده شده است و قشر زیرینش قابل نفوذ به آب باشد تنومند می شود و میوه اش خوب و فراوان خواهد بود . در زمینی كه خاكش رسی و آهكش از ده درصد تجاوز نكند درخت سیب پرحاصل می شود . درخت سیب را در تمام زمین هایی كه خاكش متوسط باشد می توان كاشت .

درخت سیب در آب و هوای مرطوب بهتر رشد می كند . ولی در آب و هوای خشك رشدش قابل توجه نیست. اكثرا درخت سیب در نقاط خنك و رو به شمال كه برای درختان دیگر مناسب نیست كاشته می شود. درخت سیب نیز مانند درختان دیگر نیاز به عملیات مناسب آبیاری ، هرس ، كوددهی و... دارد كه در بخش های بعدی بررسی شده اند .

بخش اول : كلیاتی در مورد درخت سیب

*درخت سیب و خواص بتانیكی آن

درخت سیب از خانواده رزاسه ، جنس مالوس بوده و دارای ارقام مختلفی می باشد. عدد پایه كروموزومی آن برابر 17،(x=17) بوده و تعداد كروموزوم های آن متفاوت (34،58،68) است.درخت سیب تابع آب و هوای سرد معتدل با نیاز سرمایی متوسط است ، خاك مناسب برای پرورش آن ، رسی شنی حاصلخیز با عمق كافی و pH خنثی را می پسندد. ریشه گیاه با توجه به نوع بافت خاك ، واریته و اثرات مختلف محیطی نبات ، می تواند تا چندین متر در خاك فرو رود. بیشترین رشد ریشه ها ، در بهار از زمان باز شدن جوانه ها تا خرداد ماه است. ریشه مطلوب در عمق و شعاع متعادل و متناسبی منشعب و تمام حجم خاك در دسترس خود را برای بدست آوردن آب و مواد غذایی مورد بهره برداری قرار می دهد.

ساقه درخت به سبب حالت خاص ، قابلیت انعطاف پذیری و پرورش نهائی را به انواع فرم ها دارد. جوانه ها در درخت به چند دسته " چوب ، گل و انتظار و خفته " تقسیم می شوند.

گل ها در آن منظم و مجتمع دارای‌:5 كاسبرگ ، 5 گلبرگ به رنگ سفید یا صورتی ، 4-6 تخمك و تخمدان و پرچم های زردرنگ ، مضربی از 5 را دارند.

*انواع واریته های سیب و پای های پیوندی

واریته های مهم خارجی سیب :

-گونه های زرد لبنانی (Golden Deliciose)

-گونه های قرمز لبنانی(Red Deliciose )

-گونه های Gen hardy))

-گونه های Clark) )

از بین واریته های بیشماری كه تولید شده اند ، تعدادی از آن ها كه در برابر بیماری ها ی مهم مقاومند عبارتند از :

-Var.Estivaتولیدی (فرانسه) INRA با حساسیت كمتر نسبت به بیماری سفیدك حقیقی

و لكه سیاه سیب.

-Var.Chardon تولیدی INRA ، با عدم حساسیت فوق العاده به بیماری قارچی و مقاوم در برابر بیماری زنگار.

-Var.Mustus تبار ژاپنی ، با میوه های خیلی درشت ، با میزان حساسیت كمتر به سفیدك حقیقی و حساسیت نسبی به لكه سیاه و شانكرهای مختلف تولید گردیده است.

مهمترین ارقام ایرانی :

گلاب اصفهان ، گلاب شیراز ، گلشاهی ، زرد مشهد و حیدرزاده تبریز.

پایه های سیب :

الف- پایه های بذری

این پایه ها از طریق بذر ازدیاد می یابند ، درختان پیوند شده روی آن ها دارای رشد خوبی بوده و داشتن تأخیر در باروری و رشد و تولید ناهمگن از خصوصیات ارثی و ژنتیكی آن ها است و نیز ریشه زایی آن ها در حالت غرقابی زمین رضایت بخش است ، بعلاوه درختان حاصل از پیوند زنی بر روی اینگونه پایه ها در تطابق با محیط و سازگاری با خاك های معمولی از نرمش خوبی برخوردار هستند . دو واریته مهم از آن ها عبارتند از :

-واریته آلمانی Bitten Felder

-واریته فرانسوی Bengauge Rose

ب- پایه های غیر بذری

*ازدیاد و تكثیر درخت سیب

تكثیر درخت سیب از راه پیوند روی نهال های حاصل از كاشت بذر انجام می گیرد. ضمنا از راه پاجوش و خوابانیدن می توان گونه هایی از سیب را زیاد كرد.

راه های ازدیاد و تكثیر

الف-خزانه كاری

عبارت از محلی كه بذور نباتات اعم از سبزیجات ، گل های نشایی ، دانه و هسته درختان مثمر و غیر مثمر تحت شرایط خاص به طور متراكم كاشته تا پس از رشد كافی به محل اصلی انتقال یابند . در شرایط خزانه پس از رشد كافی پایه های بذری ، روی آن ها را پیوند می زنند ،برای داشتن و به دست آوردن این چنین پایه های مطلوب باید زمین و محل خزانه در بهترین شرایط كیفی قرار گیرد .

سلسله مراتب زیر در احداث محل خزانه و خزانه كاری ضروری به نظر می رسد :

1. 1. انتخاب بذر

- خواص مطلوب بذر، از قبیل : قوه نامیه ، قدرت نامیه و خلوص بذر

- جداگانه كشت كردن بذر درختان دانه دار مثل سیب و گلابی و درختان هسته دار مثل هلو و زردآلو از سبزیجات نشایی و قلمه ، از مواردی به شمار می آیند كه در انتخاب بذر باید به آن ها توجه خاصی معطوف داشت.

2. انتخاب محل خزانه

برای پرورش نباتات بخصوص در خزانه رعایت موارد زیر ضروری می باشد :

- آفتابگیر بودن محل

- در حد متوسط بودن بافت خاك و غنی بودن از مواد آلی

- داشتن 20سانتی متر عمق خاك زراعتی

- دارای خصوصیات عالی با تهویه خوب

تهیه زمین خزانه

- انجام شخم عمیق در پاییز و اضافه كردن40-30 تن كود دامی در هكتار ، كه كود پوسیده را باید با خاك مخلوط و ادغام كرد .

- عاری بودن از علف های هرز و نرم كردن آن به منظور تماس كامل بذر با خاك خزانه

- اضافه كردن خاك برگ پوسیده جهت حاصلخیزی و بهتر شدن كیفیت خاك

- خاصیت نفوذپذیری آب و عمل تهویه به نحو شایسته در آن انجام گیرد

موقع خزانه كاری

كاشت پاییزه برای درختان دانه دار مانند سیب و گلابی و... در نواحی كه دمای هوا از 10- تا 12- درجه سانتی گراد پایین تر نمی رود مناسب تشخیص داده شده است ، باید توجه داشت پس از اولین آبیاری بذور كاشته شده ردیفی باید آن ها را با كود دامی پوسیده و خاك برگ پوشانید .

فواصل و عمق كاشت بذر در خزانه

عمق كاشت بذر در خزانه بر حسب ریزی و درشتی ، آب و هوا ، و نرمی و سفتی خاك تغییر می نماید .

عمق كاشت در جوانه زنی بذر مؤثر است زیرا :

- اگر بذر عمیق كاشته شود رطوبت بیش از نیاز آن است و ممكن است پس از سبز شدن به سختی از خاك خارج شود .

- بذر اگر سطحی كاشته شود ممكن است در اثر زود خشك شدن خاك سطحی ، بذر نیز خشك گردد یا به مصرف حشرات و پرندگان برسد .

بذر سیب و گلابی را در عمق 2.5-2 سانتی متر كاشته و روی آن را كود پوسیده دامی می پاشند . به طور كلی عمق خاك كاشت را 3-2 برابر طول بذر در نظر می گیرند . فاصله مناسب كشت در خزانه را كه به صورت جوی و پشته در نظر می گیرند حدود 40-30 سانتی متر در نظر می گیرند . مدت زمان لازم برای سبز شدن بذر سیب 90 روز است . در نواحی معتدل بذر آن را در پاییز و در سردسیر در بهار می كارند . در صورتی كه بخواهند روی آن ها در خزانه اول عمل پیوندزنی انجام دهند باید فاصله را 8-5 سانتی متر روی خطوط در نظر گرفت در صورتی كه پیوند نهال در خزانه دوم انجام گیرد فاصله را كمتر در نظر می گیرند . نوع پیوندی كه در خزانه انجام می گیرد پیوند شكمی است .

طرق كاشت در خزانه :

1. دستی : بذر را با ماده همراه مخلوط و در واحد سطح موردنظر می پاشند .
2. خطی : با توجه به ریز و درشتی بذر عمق كاشت در آن متفاوت است .

3. ردیفی : كه اغلب در خزانه های هوای آزاد جهت كشت بذور درختان مثمر و غیرمثمر به منظور تهیه پایه نرك استفاده می شود .

بهتر است كه طول قطعات را بسته به شیب زمین و نوع خاك 50-20 متر و بین قطعات را خیابانی به عرض 3-2 متر برای عبور وسایل مكانیكی در نظر بگیریم پس از گاورو شدن زمین كه آن را آبیاری كرده ایم ، اقدام به كشت بذور می نماییم .

خزانه ثانویه (خزانه انتظار )

نهال ها پس از كشت بذور در خزانه اول و رشد كافی به محل اصلی ، در زمین انتقال داده می شوند . چنانكه به هر دلیلی نتوان نهال ها را به محل اصلی انتقال داد می توان از خزانه ثانویه بهره برد . در خزانه ثانویه باید زمین غنی تر از خزانه اول باشد ، ونیز فاصله كشت و عرض آن ها بیشتر در نظر گرفته شود . حدودا 28 كیلوگرم بذر سیب در هكتار برای كشت در خزانه نیاز است .

ب. قلمه كاری

قلمستان : به محلی كه در آن قلمه پاره ای از درختان مثمر و غیرمثمر و درختچه های زینتی تحت شرایط خاص كاشته می شوند قلمستان گویند .

اهمیت قلمستان

- تسریع در میوه دهی درختان میوه

- ایجاد پایه های یكنواخت برای تهیه نهال های مرغوب

- جلوگیری از فرسایش خاك با احداث قلمستان در اراضی شیب دار

- از شرایط لازم برای داشتن درختان سیب مناسب ، قلمه كاری آن است اما فعلا به دلیل بالا بودن هزینه تولید از نظر اقتصادی نسبت به سایر روش ها گران تر تمام می شود . قلمه های مناسب و مطلوب یكساله را در پاییز پس از قطع شیره نباتی گیاه برای ریشه دار شدن در ماسه قرار داده و در بهار به زمین اصلی انتقال می دهند .

ج-.بذركاری

در شرایط خاص ممكن است بعضی افراد مستقیما بذور را در محل اصلی كشت نمایند ، اما به دلیل ریسك پذیری این روش هم از نظر پسروی ژنتیكی صفات مطلوب و هم از نظر مدت زمان رسیدن باغ به مرحله تولید اقتصادی و هزینه بالای آن ، از سوی محققان و افراد باتجربه مردود شناخته شده است .

د- كاشت پاجوش

چون نهال های پاجوش با وجود خواص خوب ، نیازمند هرس های شدید هستند و از طرفی محصول آن ها از كمیت و كیفیت پایینی برخوردار می باشند ، از كاشت آن ها برای تولید محصول صرف نظر می شود .

طرح و ایجاد باغ میوه

* طرح و ایجاد باغ میوه

عوامل مؤثر در طراحی باغ

خصوصیات بیولوژیكی درختان میوه

كه در این حالت خواص گیاهشناسی ورابطه طول عمر و زمان باردهی موردنظر است .

عمر درخت سیب حدودا 120-40 سال می باشد و زمان شروع باردهی 5-4 سالگی می باشد .

خصوصیات اكولوژی منطقه

هر درخت با توجه به موقعیت طبیعی خود و ارتفاع از سطح دریا نیز ، سایر عوامل اقلیمی خاص خود را دارد.

سایر خصوصیات كلیماتولوژی منطقه.

از مهمترین آن ها می توان به سرما و یخبتدان ، بادهای شدید در منطقه ، تاثیر نور خورشید ، خطر تگرگ ، میزان رطوبت و دمای متوسط سالیانه اشاره كرد .

عوامل اقتصادی

ارزش اقتصادی زمین به چند عامل بستگی دارد :

1. كیفیت فیزیكی و بیولوژیكی
2. فاصله آن تا محل مصرف و جاده
3. رقابت سایر بخش های كشاورزی

عوامل مؤثر در اقتصاد كشاورزی

- سرمایه (ثابت و جاری )

- نیروی انسانی

- بازاریابی ( قراردادهای فروش با سایر مؤسسات و بازار فروش )

- حمل و نقل كه عوامل مؤثر در تغییر هزینه حمل و نقل شامل :

- چگونگی راه و ساخت جاده و وسیله حمل و نقل

- میزان فسادپذیری محصول

- ارزش نسبی محصول

خصوصیات خاك منطقه و چگونگی انتخاب زمین

لایه های تشكیل دهنده خاك عبارتند از :

الف- خاك رویی ( سطح الارض )

به دلیل فعالیت میكرواورگانیسم های خاك ، بخش قابل بهره برداری زمین به شمار می آید و حاوی مواد غذایی مورد نیاز گیاهان است و عملیات كشاورزی در این قسمت انجام می گیرد .

ب- خاك رویی ( تحت الارض )

برای احداث درختكاری باید توجه خاصی را به آن معطوف داشت ، چراكه درختان به دلیل داشتن ریشه عمیق پس از برخورد یك لایه غیرقابل نفوذ ، شادابی خود را از دست داده یا خشك می شوند پس باید سعی داشت خاك های اتوكتون را نسبت به خاك های هتروكتون برای احداث باغ ارجعیت داد .

مناسب ترین خاك درختكاری سیب

مناسب ترین خاك درختكاری ، رسی شنی است كه باید مقدار كافی هوموس داشته باشد و دارای خاك زیرین نسبتا عمیق و قابل نفوذ به آب و هوا بوده و حدود 40-30% رس داشته باشد و خاك سطح ا لارض و شیمیایی مستعد و غنی بوده و با خاك زیرین یكدست باشد .

ج- پستی و بلندی زمین

محل انتخابی باغ باید صاف و هموار یا جلگه بدون تپه و ماهور بوده و یا اینكه در دامنه كوه و با شیب ملایم قرار گرفته باشد . باغ های داخل دره یا وسط دو سراشیبی به دلیل عدم جریان هوا ، به بیماری های قارچی مبتلا و با سرمای دیررس بهاری مواجه می گردند .

د- آب زیرزمینی

باید محل احداث باغ طوری باشد كه سطح آب زیرزمینی زیاد بالا نباشد ، زیرا از یك طرف سبب جلوگیری از گسترش و نفوذ ریشه درختان در زمین می شود و از طرف دیگر به دلیل رطوبت فوق العاده ذرات خاك مانع از رسیدن اكسیژن به ریشه درخت می شود .

ه – سازگاری درختان میوه با خاك

با توجه به خواص بتانیكی هر درخت ، خواستار خاكی با تركیبات منحصربفرد است درخت سیب برای تولید هرچه بهتر و اقتصادی محصول سیب ، زمین رسی عمیق و زهكشی شده را می طلبد .

علاوه بر موارد فوق تذكر دو نكته ضروری است :

1. انتخاب نوع درخت

انتخاب نوع درخت ، تابع آب و هوای خاصی است و درخت سیب تابع رشد در مناطق معتدله و سردسیری است . نیز در انتخاب نوع درخت سیب باید شرایط اقتصادی ، عرف محلی و بازاریابی را در نظر گرفت .

1. موقع كاشت درختان میوه

كاشت هر درخت در هر منطقه ای تابع شرایط مخصوصی است چراكه باید در انتخاب زمان كاشت ، دمای محیط ، رطوبت و برطرف شدن سرما دقت ویژه ای را مدنظر قرار داد .

اقدامات لازم جهت احداث باغ میوه

1. 1. آماده سازی زمین باغ

در صورت عاری بودن زمین از پوشش گیاهی و عدم حاصلخیزی باید آن را با كشت یونجه یا اسپرس جبران كرد . در صورت پوشش دار بودن زمین باید آن را قابل كشت كرد و در صورت وجود نباتات خشبی باید آن ها را از زمین خارج كرد . اگر زمین سفت باشد باید برای نفوذ پذیری آن از سلولز یا زیرشكن بهره برد .

1. 2. تهیه نقشه زمین

برای تهیه نقشه زمین اعمال زیر را انجام می دهند :

- با مراجعه به زمین باید آن را به صورت ظاهری شناسایی كرد .

- علامت گذاری گوشه های زمین و اطراف آن

- در صورت وجود عوارض در محل ، موقعیت آن را نسبت به اضلاع مجاور آن یادداشت می نمایند .

- ایستادن در محلی با ارتفاع متوسط زمین و اقدام به رسم شكل تقریبی آن

- پس از رسم شكل تقریبی زمین از یك گوشه معین ، اقدام به اندازه گیری اضلاع نموده و این عمل را تا رسیدن به نقطه اولیه ادامه می دهند .

- برای رسم نقشه زمین روی كاغذ اندازه گیری دو یا سه قطر زمین الزامی است .

- شمال را روی نقشه باید تعیین كرد

1. 3. تسطیح و تراس بندی

تسطیح و تراس بندی زمین درختكاری باید به روش كارشناسی انجام گیرد . در زمین هایی كه شیب ملایم دارند و ناهمواری و ناصافی جزئی در زمین دیده می شود ، استفاده از انواع ماله های كشتی كه به وسیله تراكتور كشیده می شوند ، و موتوردار ( مثل گریدر ) مشكل را حل می نماید . اما در بعدی وسیع در صورت ناهماهنگی در جهت شیب یا وجود گودال های عمیق چنین عمل می نمایند :

- برداشتن خاك سطح الارض و جمع آوری در یك نقطه پایه ارتفاعی و صاف زمین

- برداشتن بلندی ها و پر كردن گودال ها

- صاف و هموار كردن زمین به طور كلی

- پخش خاك سطح الارض در سطح مزرعه

انجام تسطیح بعد از درختكاری

این عمل از یك طرف بعضی از درختان را كه در نقطه بالاتر هستند با كمبود خاك رویی مواجه كرده و از طرف دیگر ارتفاع خاك زراعتی ممكن است در نقاط پایین تر ، حتی درختان كاشته شده را در زیر خود دفن كند .

1. 4. قطعه بندی

زمین را با توجه به طول جدول ها و جویبارها و فواصل بین بادشكن ها و درختان باید به قطعات مربع یا مستطیل شكل تقسیم كرد كه سطح آن ها مناسب با وضع درختان در مقابل وزش باد باشد .

5. خیابان كشی

برای نیل به اهداف موردنظر اقتصادی و آسان شدن عملیات كاشت درختان ، بادشكن و حمل محصول در صورت مناسب بودن زمین برای خیابان كشی و به صرفه بودن آن ، اقدام لازم را انجام می دهیم .

6. كود دادن

در مورد دادن كودهای فسفره ، پتاسه ، و كود آلی به زمین سه روش وجود دارد :

الف – كود دادن به تمام مزرعه

ب – كود دادن نواری مزرعه

ج – كود دادن محل غرس نهال

7. حفر چاه و كانال كشی و تعیین نوع آبیاری

حفر چاه در جاهایی كه به صورت ثقلی آبیاری می شوند در بلندترین نقطه زمین از لحاظ جریان آب در كانال ها درست به نظر می رسد . برای صرفه جویی در اختصاص زمین به جوی و كانال آبیاری باید آن ها را در كنار خیابان ها احداث نمود . اصل مهم در تعیین نوع آبیاری باغ های میوه ، رسیدن درست رطوبت به ریشه درخت است . برای آبیاری باغ ، باید آن را با آبی آبیاری كرد كه از كیفیت مناسبی برخوردار باشد كه مسائل مرتبط با آن به چهار دسته تقسیم می شود .

الف – مسائل شوری خاك ، كه قابلیت دسترسی به آب را برای گیاه تحت تاثیر قرار می دهد .

ب – مسائل نفوذپذیری خاك كه بر سرعت نفوذ و حركت آب در خاك اثر می گذارد .

ج – سمیت بعضی یون ها كه عنصر مهاجم ، جذب گیاه شده و در غلظت های بالا و سمی تجمع می یابد .

( معمولا در برگ ها )

د – مسائل متفرقه

8. حصاركشی

برای حصاركشی اطراف باغ می توان از سیم خاردار ، دیوار آجری و یا از كشت چند ردیف درختان غیرمثمر بهره برد كه خود نیز می توانند به عنوان بادشكن تلقی گردند .

*بادشكن ها

با كمی تامل درمی یابیم با صرف هزینه های زیادی كه برای احداث باغ درنظر گرفته ایم باید شرایط خاص و امنی را برای محافظت از آن ها پیدا كنیم . اصولا بادشكن به دیوار سبزی از كاشت چند ردیفه درختان یا درختچه ها و بوته ها كه برای محافظت از باغ به كار می روند ، اطلاق می شود وباطبع دارای مزایا و معایبی نیز می باشد .

محاسن بادشكن :

- محافظت از خطر طوفان و كمك به رسیدن بذر نباتات و میوه درختان

- تقلیل تبخیر آب و رطوبت اراضی و نیز تغییرات دمای هوا

- تنظیم طرز تقسیم و جذب پوشش برفی و كمك به بالا آمدن سطح آب های زیرزمینی

- جلوگیری از فرسایش خاك و بالا بردن سطح تولید اراضی

- ممانعت از حركت شن های روان به طرف باغ

معایب بادشكن :

- اشغال مقداری از زمین اراضی و جذب مواد غذایی آن

- باقی ماندن برف در كنار بادشكن و دیر ذوب شدن آن و به تاخیر انداختن عملیات زراعی در فصل بهار

- ایجاد محل مناسب برای اجتماع برخی از حشرات ، آفات زیان آور و عوامل بیماری زا

- تجمع شن های روان در پشت بادشكن

بادشكن ها قادرند تا 25 برابر ارتفاع خود عمل نمایند . برای استفاده بهینه از بادشكن ها این مساله را باید مدنظر قرار داد كه انتخاب درختان بادشكن بر حسب نوع آب و هوا متفاوت است .

الف – درختان بادشكن مناطق سردسیری

تبریزی ، بید ، افرا ، چنار ، ‌اقاقیا

ب – درختان بادشكن مناطق معتدله

سرو ، كاج ، بلوط ، نوعی زالزالك ، توس ، ممرز و توت

بخش دوم : كاشت

*طرح ریزی و تهیه نقشه درختكاری

1. تعیین سمت شمال در كاغذ نقشه برداری با علامت پیكان

2. ترسیم نقشه زمین با مقیاس مناسب

3. قطعه بندی با اشكال هندسی با توجه به عوارض زمین و نوع خاك با ابعاد معین

4. تعیین مسیر خیابان ها با طول و عرض معین در نقشه ، حتی الامكان سعی گردد خیابان های اصلی و

فرعی قطعه بندی شده و از هم جدا گردند .

5. تعیین محل چاه در نقشه به وسیله دایره كوچك هاشور خورده و مشخص كردن مسیر كانال با ابعاد معین و مسیر حركت آب در كانال به وسیله پیكان

6. تعیین روش كاشت هر قطعه و مشخص نمودن فاصله خطوط و ردیف ها

7. حصار زمین باید مشخص و محل كشت بادشكن باید تعیین گردد .

8. جداول مربوط به مشخصات زیر را نوشت .

مقیاس نقشه – مساحت كل زمین ، مساحت و روش كاشت قطعه ها ، فاصله كشت درختان و ردیف ها ، تعیین نوع میوه هر قطعه ، طول و عرض خیابان ها و تعیین نوع آبیاری .

برای مشخص كردن فاصله بین ردیف ها و فاصله كشت نهال ها از هم ضروری به نظر می رسد كه قبلا نسبت به گونیا كردن زمین اقدام لازم را به عمل آورد . كه برای تعیین محل كشت درختان از وسیله ای بنام ترانستور استفاده می نمایند .

عوامل مؤثر در تعیین فاصله بین درختان

- رشد و نمو درخت : برای رسیدن نور خورشید و هوا و استفاده از خاك ، باید فاصله مناسب را برای آن ها در نظر گرفت .

- شدت و ضعف نور خورشید : در مناطق ابری به دلیل كم آفتابی بودن محل ، فاصله را بیشتر در نظر می گیرند

- نوع خاك : هرقدر زمین حاصلخیزتر باشد و عمق زیادی داشته باشد ، فاصله بین درختان را بیشتر در نظر می گیرند .

- ارزش اقتصادی : در نواحی كه قیمت زمین بالاست باید در حد توان از زمین بیشترین استفاده را نمود و فاصله را كمتر در نظر گرفت .

- نوع پایه : نوع پایه و پیوندی كه در آن زده می شود درپاكوتاه كردن و یا پابلند بودن آن مؤثر خواهد شد . اگر پاكوتاه باشد ، فاصله را كمتر و در صورت پابلند بودن ، فاصله را بیشتر در نظر می گیرند مثلا زردآلو روی زردآلوی نرك ، درخت تنومندی خواهد شد و زردآلو روی بادام تلخ به صورت پاكوتاه

است .

- نوع هرس : از عوامل مهم در فاصله درختان به شمار می آید . اگر هرس به فرم پابلند باشد ، باطبع فاصله بیشتر خواهد بود . فاصله مناسب برای درختان سیب 7-5 متر می باشد . رعایت این فاصله علاوه بر آسان نمودن عملیات داشت ، مرغوبیت بالای میوه را نیز در پی خواهد داشت .

*روش های كشت درختان :

الف – روش مربع و محاسبه تعداد نهال لازم

برای اجرای این روش لازم است كه ابتدا زمین را گونیا كرده و سپس با اندازه های مناسب كه همه اضلاع در آن مساوی هستند چهارگوشه هایی بوجود آورد . نهال های موردنظر را در محل برخورد اضلاع می كارند . بدیهی است كه فاصله خطوط كشت و اندازه های درخت های روی ردیف با هم مساویند . برای ارائه تعداد نهال لازم از فرمول مربوطه استفاده می كنیم .

= Nتعداد نهال N=S/a²

= Sمساحت قطعه

= aفاصله درختان روی ردیف ها

برای اجرای هرچه بهتر روش كاشت مربع ، باید از حاشیه مزرعه به اندازه a/2وارد زمین شد .

ب – روش كاشت مستطیلی درختان و محاسبه تعداد نهال لازم

در این روش فاصله خطوط كشت بیشتر از فاصله روی ردیف كشت است كه عرض مستطیل فاصله ردیف درختان و طول مستطیل فاصله درختان را روی ردیف كشت نشان می دهند ، در این روش استفاده از ماشین آلات و مكانیزاسیون آسان تر است .

N= تعداد نهال های لازم b= فاصله ردیف كشت درختان

S= مساحت قطعه زمین N=S/a.b

A= فاصله درختان روی خط كشت

ج- طریقه كشت به روش لوزی

مانند روش مربع است با این تفاوت كه ، اگر ما رئوس مربع را به هم وصل كنیم نقاطی به دست می آیند كه محل غرس نهال در روش لوزی است ، رعایت فاصله گذاری از حاشیه به اندازه a/2 برای اجرای عملیات ضروریست .

د- طرح شش گوشه

در این طرح هر هفت درخت ، یك گروه را تشكیل می دهند كه در روی سه ردیف قرار گرفته اند ، درختان در شش گوشه یك شش گوش و مركز آن واقع شده اند و فاصله درختان از یكدیگر در هر جهت ، مساوی و برابر شعاع دایره محیطی بر شش گوش می باشد . این طرح را طرح مثلثی نیز می گویند چون روی دو ردیف متوالی ، سه درخت در سه گوشه یك مثلث متساوی الاضلاع قرار گرفته اند .

*تهیه چاله جهت كاشت درخت

پس از آن كه محل كاشت درخت در زمین بررسی شد و محل غرس نهال به وسیله میخ چوبی مشخص شد ، اقدام به كندن گودال جهت كاشت درخت می نمایند . عمق گودال نسبت به درخت و پیوندكی كه روی آن زده می شود متفاوت است . در موقع كندن گودال باید دقت كرد كه خاك رویی و خاك زیرین مخلوط نشوند . هرچه زمین فقیرتر باشد ،‌گودال باید عمیق تر و پهن تر باشد . بهترین موقع كندن گودال ، نیمه دوم شهریورماه تا آبان ماه است ، زیرا خاك مدت زیادتری در معرض آفتاب بوده و میكرو اورگانیسم های خاك بیشتر تقویت می شوند .

شرایط مناسب و عمومی گودال

گودال طوری باشد كه ریشه ، آزادانه در خاك قرار گیرد و با جدار آن تماس پیدا نكند در خاك های سنگین ، گودال بزرگتر و در خاك های سبك ، گودال را كوچكتر در نظر می گیرند . عمق مناسب گودالcm 80-70 است.

تهیه بستر نهال از گودال

برای این كار پس از سرند زدن خاك زیرین و مخلوط كردن آن با كود دامی و كود شیمیایی دیرجذب ، سعی می نمایند كه طوقه درخت هم سطح خاك جانبی درخت گردد .

روش های كندن گودال

- كندن گودال در محوطه ای كه درخت كشت می شود . (محل غرس نهال ها ) در این روش از نیروی كارگر با مته چاله كن استفاده می شود .

- كندن گودال مانند نهرهای روباز در ازای خطوط كشت ، كه در این طریقه از بیل مكانیكی استفاده می شود.

- طریق بین برداری : فاصله دو درخت را بوسیله كارگر یا بیل مكانیكی برمی دارند و این كار روی خطوط كشت ، بصورت یك در میان انجام می شود .

- استفاده از مواد منفجره : استفاده از دینامیت TNT از پیشرفته ترین روش ها بشمار می آید اما در زمین های مرطوب و چسبناك رسی ، مطلوب نیست .

*عملیات انتقال نهال از خزانه تا محل اصلی (غرس نهال )

عملیات انتقال شامل مراحل زیر است :

الف- برای كاشتن درخت در محل اصلی ابتدا باید نهال مناسب را تهیه نمود .

مشخصات عمومی یك نهال مناسب

- نهال باید قوی و شیره دار باشد .

- صاف بدون هر گونه شكستگی و آفت زدگی و پژمردگی باشد.

- مشخصه بخصوص خود داشته باشد (زود شناخته شود) .

- نهال از پایین چند شاخه نباشد ، سن مناسب برای انتقال 3-2 سال پس از پیوند زدن است .

ب- كندن نهال از خزانه

از عملیات مهم در امر كاشت نهال طرز كندن آن از خزانه می باشد كه برای این كار ابتدا باید خزانه را آبیاری كرد تا عمل در آوردن نهال ها بدون آسیب به ریشه های آنها انجام می گیرد . در آوردن نهال ها از خزانه در كشت ردیفی نسبت به كشت در هم آسان تر است ، كندن نهال ها بهتر است كه در هوای ابری و مرطوب انجام گیرد .در موقع كندن نهال باید توجه كرد كه بیل را به فاصلهcm 25 دور از تنه نهال در زمین فرو برد كه به ریشه های آن آسیب نرسد . زمان مناسب بیرون آوردن نهال ها از خزانه پس از ریزش برگ ها یا قبل از بیدار شدن در اواخر زمستان است .

ج- بسته بندی نهال ها

پس از درآوردن نهال ها باید به سرعت به محل اصلی انتقال یابند ، زیرا ریشه های عریان در اثر مجاورت با آفتاب ،‌ بارندگی ، گرما یا سرما به سرعت خشك شده و از بین می روند . برای این كار در صورتی كه خزانه با محل غرس نهال زیاد فاصله داشته باشد باید آنها را بسته به بزرگی و كوچكی نهال ها در بسته های 100-50 تایی همراه با تورب یا خزه ( كه وزن كمتری نسبت به خاك دارد ) بسته بندی كرد . باید توجه داشت كه در شرایط یخبندان نباید از گونی مرطوب استفاده كرد .

د – حمل و نقل نهال ها

حمل و نقل نهال از خزانه به محل اصلی بخصوص برای مسافت دور باید با دقت انجام گیرد ، نهال باید قوی بوده و در برابر حمل و نقل ، تحمل زیادی داشته باشد تا ریشه های كوچك و فرعی كمتر آسیب ببینند ، زیرا آسیب دیدگی ریشه ها موجب بهم خوردن تعادل قسمت های هوایی و زیرزمینی نهال می شود .

ه – آرایش ریشه

در موقع كندن نهال از خزانه همیشه انتهای ریشه ها از یك طرف بطور نامنظم قطع شده و كانونی برای رشد انواع قارچ ها و سایر عوامل مولد بیماری زا می گردند . برای جلوگیری از این عیب بوسیله قیچی باغبانی ریشه های شكسته را منظم و صاف می كنند . نیز از طرفی رشد ریشه های اصلی سبب كند كردن رشد ریشه های فرعی می گردند ، كه با آرایش ریشه این مشكل برطرف می شود . در آرایش ریشه باید دقت نمود كه نمای كلی ریشه بصورت دوكی یا نیمدایره كامل درآید ، در اثر آرایش ریشه ، تعداد ریشه فرعی زیاد و به جذب بیشتر مواد غذایی و استحكام درخت كمك می كند .

و- عمل پرالیناژ

قبل از كاشت نهال ، معمولا روی ریشه عمل پرالیناژ انجام می دهند ، و آن عبارت از آغشته نمودن ریشه ها به مخلوط رقیقی از خاك رس و كود تازه گاوی است كه اخیرا به آن قارچكش را نیز اضافه می نمایند . این عمل سه خاصیت دارد :

- مسدود كردن منافذ قطع شده ریشه .

- در اختیار گذاشتن مقدار مواد غذایی توام با رطوبت .

- تعادل بین اندام های هوایی و زیرزمینی گیاه .

تهیه محلول :

- خاك رس kg10

- پهن الك شده (تازه گاوی ) kg 5

- آب Lit100

- قارچكش ( توپسین ام . ) gr 300

اصول نگهداری نهال قبل از كاشت

پس از تهیه نهال ها از خزانه و انجام اعمال لازم (آرایش ریشه ، پرالیناژ ) باید آن ها را به محل اصلی انتقال داد . در صورتی كه به هر دلیلی (عدم آماده بودن زمین اصلی و یا گودال های محل غرس نهال ) باید نهال ها را در گودال و یا شیاری قرارد داده و با ریختن خاك و شن بر روی ریشه ها از خشك شدن آن ها جلوگیری شود . در صورتی كه محل خزانه گرمتر از محل اصلی باشد باید با ریختن شن و ماسه بر روی ریشه نهال از بیدار شدن نهال ها جلوگیری كرد ، تا در موعد مناسب نسبت به انتقال آن ها اقدام كرد .

كاشت نهال در محل اصلی

برای كاشت نهال اگر خاك ، حاصلخیز و دارای بافت مناسب باشد ، كافیست مقداری از خاك محل كاشت را با بیل برداشته و پس از قرار دادن ریشه در درون گودال روی آن را با خاك سطح الارض پوشانید . اگر گودال با مته كنده شود پس از بیرون آوردن خاك تحت الارض آن را با كود پوسیده دامی و خاك رس و مقداری كود دیر جذب مخلوط نموده و در درون گودال ریخته و پس از قرارگیری مناسب نهال در خاك آن را با خاك می پوشانند . برای كشت دو نفر لازم است ، یكی نهال را بطور عمودی در چاله قرار داده و دیگری نسبت به پر كردن نهال اقدام می كند .

در كاشت نهال رعایت چند نكته ضروریست

1. 1. سمت درختكاری

در مورد سمت درختكاری دو نظریه وجود دارد

برخی معتقدند بهتر است نهال ها همانطوری كه در خزانه قرار گرفته بودند ، در محل اصلی نیز باید بدین ترتیب كاشته شوند تا نور آفتاب به آن قسمتی كه در برابر آفتاب نبوده ، صدمه نزند . نیز برخی عقیده دارند ، تنه ای كه بر روی آن پیوند شده باید رو به شمال باشد ، چون تغییرات دما در این طرف كمتر است ، این روش اخیر درست تر به نظر می رسد .

2. عمق كاشت

باید طوری نهال روی زمین قرار گیرد كه محل پیوند چند سانتی متر بلندتر از سطح خاك باشد تا از ریشه دار شدن پیوندك جلوگیری شود و نیز از گود افتادن درخت در زیر خاك جلوگیری كرد زیرا سبب خفگی آن می شود.

3. باد

در مناطق بادخیز ، پیوندك باید رو به باد باشد تا از شكستن گیاه در اثر فشار باد جلوگیری شود ، استفاده از قیم نیز در این نواحی توصیه می شود .

4. پر كردن گودال

پس از انجام عملیات كاشت و پر كردن گودال :

اولا : با فشار خاك اطراف نهال با بیل یا پا خاك اطراف ریشه را كاملا محكم كرد تا محفظه هوا در خاك باقی نماند .

ثانیا : مقدار نشست خاك كه در اثر آبیاری بوجود می آید و باعث گود افتادن نهال می گردد را به حداقل تقلیل رسانید .

5. آبیاری پس از غرس نهال

بلافاصله پس از غرس نهال در محل اصلی باید آن ها را آبیاری كرد تا نها ل ها خشك نشوند . و به واكاری احتیاج پیدا نكنند .

6. هرس پس از غرس نهال

بلافاصله پس از غرس نهال باید آن ها را بر حسب هدف ، هرس و شكل دهی كرد نیز حذف كردن جوانه های پایین و باقی گذاشتن 5-3 جوانه روی نهال ضروریست .

مواد لازم در غرس نهال با ریشه عریان

- بازرسی سرشاخه ها و آرایش ریشه .

- خیس نمودن ریشه نهال و انجام عمل پرالیناژ در صورت خشك شدن .

- خیس نمودن نهال در صورت چروكیده شدن .

عملیات لازم بلافاصله بعد از كاشت

- قیم زدن

محكم نگه داشتن نهال در موقع وزش باد و پس از آبیاری از اهداف مهم در قیم زدن است . در سیستم های كشت معمولی از قیم متوسط استفاده می شود اما در سیستم های داربستی و پهن از قیم های بلند چوبی یا آهن استفاده می شود و شاخه ها روی سیم های رابط قیم ها به فرم های متفاوتی هدایت می شوند .

- هرس اولیه یا هرس بعد از غرس نهال

علاوه بر هرس ریشه ، برای تعادل بین اندام های هوایی و زیر زمینی ، ساقه را بسته به منطقه كشت ( از نظر سردی یا معتدل بودن هوا ) 80-60 سانتی متر قطع كرده تابدین وسیله فرصتی را برای جوانه ها و شاخه های فرعی كه اسكلت بعدی درخت را تشكیل می دهند ، فراهم كرد .

- آبیاری

پس از قرارگیری مناسب نهال باید آن را آبیاری كرد تا نیاز آبی نهال جوان برآورده شود .

کلمات کلیدی : بیماری ها;خلاصه ای از كشت و پرورش درخت سیب ;انبار و نگهداری میوه ها