گزارش كارآموزی تولید فرآورده های بهداشتی شركت پاكشو

توضیحات :

فهرست

عنوان صفحه

تاریخچه شركت پاكشو........................... 3

مو و لزوم استفاده از شامپوها................. 4

شامپو و انواع آن............................. 7

دترجنت‌ها (سورفكتانت‌ها) و انواع آن............ 9

تری اتانول آمین لوریل سولفات................. 17

سولفوساكسیناتها.............................. 17

فتی اسید آلكانول آمید........................ 18

ایمیدازولین‌ها................................ 19

بتائین‌ها..................................... 20

محافظت كننده‌ها............................... 22

عوامل شفاف كننده............................. 23

عوامل غلظت دهنده............................. 24

افزودینهای كه به پایداری شامپو كمك می‌كنند.... 25

كف........................................... 25

مواد اولیة شامپو و كنترل كیفیت آنها.......... 26

آب و كنترل كیفیت آن.......................... 37

فرمولاسیون دو نوع شامپو و مایع دستشویی........ 41

مراحل ساخت شامپو............................. 43

كنترل كیفیت محصول............................ 45

روشهای اصلاح محصول............................ 49

نرم كننده‌های لباس............................ 50

سفیدكننده‌ها ................................. 52

مایع ظرفشویی................................. 55

جرم گیر...................................... 58

شیشه شوی..................................... 60

نرم كنندة موی سر............................. 62

میكروبیولوژی................................. 63

مقالات

شركت پاكشو از سال 1340 در كارخانه كوچك به مساحت 400 مترمربع و تنها 5 نفر در آن مشغول به كار بودند آغاز بكار كرد و نخستین محصول خود یعنی مایع طرفشویی گلرنگ را به بازار فرستاد. یك سال بعد مایع سفیدكنند و پس از چهار سال یعنی در سال 1345 مایع شیشه‌شوی گلرنگ را به بازار مواد شوینده و پاك كننده عرضه كرد شركت پاكشو در سال 1346 یكی از محصولات خود یعنی جرم گیری توالت گلرنگ را وارد بازار كرد و 6 سال بعد یعنی سال 1351 امتیاز تولید چهار فرآوردة‌ یاد شده بطور رسمی به شركت پاكشو واگذار شد و به این ترتیب دورة تازه فعالیتهای تولیدی این شركت تداوم یافت. در طول سالهای 53 و 54 محصولاتی چون پودر لباسشوئی و ظرفشویی و صابون و مایع دستشوئی به بازار عرضه شد.

پس از انقلاب فرآورده‌هایی در اولویت تولید قرار گرفت كه مواد اولیه آن در شركت وجود داشته باشد. در اجرای این سیاست از سال 68 به بعد تولیدات منحصر به مایع ظرفشوئی، سفید كننده، جرم‌گیر توالت وشیشه‌شوی مورد استقبال فراوان و غیر قابل پیش‌بینی مصرف‌كنندگان قرار گرفت و در نتیجه شركت ناچار شد تشكیلات خودرا گسترش دهد.

بطوریكه هم اكنون فعالیتهای تولیدی این شركت با استفاده از خدمات كاركنان این واحد در بخش‌های گوناگون تولید، تحقیقات و توسعه كنترل و كیفیت امور اداری و حتی همچنین نظارت دقیق 40 كارشناس مجرب و ماهر در رده‌های دكترا، مهندسی و كارشناسی ارشد با موفقیت ادامه دارد.

مو و لزوم استفاده از شامپوها:

ابتدا نگاهی گذرا به ساختان مو خواهیم داشت سپس روشهایی كه مواد مصرفی در شامپوها و حالت دهنده‌های مو می‌تواند ساختمان مو را تحت تأثیر قرار دهند بررسی می‌شوند.

ساختمان مو بر اساس نژاد، تغذیه ومنطقه‌ای كه فرد در آن قرار دارد و خصوصیات وراثتی متغیر است. ولی به طور كلی سه منطقه در برش عرضی مو دیده می‌شود.

لایة اول كوتیكول است كه خارجی‌ترین لایة مو است. از پروتئین كراتینه شده تشكیل شده است و بصورت فلس‌هایی است كه بر روی هم قرار گرفته‌اند. مقاومت موی انسان نسبت به مواد شیمیایی به میزان ضخامت لایة كوتیكول آن بستگی دارد. اگر چنانچه لایة كوتیكول مو آسیب ببیند مو حالت خشكی و خشنی پیدا خواهد كرد.

لایة كورتكس زیر لایة كوتیكول قرار دارد و قسمت اعظم مو را تشكیل می‌دهد. این لایه از سلولهای سوزنی شكل تشكیل شده كه در طول محور لیف مو قرار دارند. الاستیسیته و قدرت مو به ساختمان كورتكس بستگی دارد. كورتكس از اسیدهای آمینه مانند تریپتوفان و تیروزین واز اجزاء بسیار كوچك معدنی و از تركیبات گوگرددار مانند سیستین تشكیل شده است.

كانالی كه در مركز مو قرار دارد مدولا نامیده می شود كه معمولاً از كراتین نرم تشكیل شده است. گفته می‌شود كه این لایه بر خواص شیمیایی و مكانیكی مو تأثیر چندانی ندارد.

لایة كوتیكول مناسبترین لایه برای ایجاد تغییرات ساده در مو می‌باشد. براقیت و نرمی مو توسط افزودن مواد شیمیایی كراتین دار به كوتیكول مو تأمین می‌شود. تشكیل لایه یا فیلمی بر روی تار مو به صورت ممتد یا غیر ممتد باعث بهبود خواص فیزیكی فلس‌های مو، براقیت و نرمی می‌شود كه خود بر خواص نوری مو مؤثر است. برای این منظور می‌توان از یك نرم كنندة اسیدی استفاده كرد.

در اثر جذب مواد شیمیایی در لایة كوتیكول، براقیت، شفافیت و سهولت برهم لغزیدن تارهای مو بهبود می‌یابد.

گروههای آمینو آزاد كراتین مو، هر چند منبع الكترون می‌باشند ولی از لحاظ شیمیایی بدون بار هستند. این گروهها می‌توانند از لحاظ پیوند الكترواستاتیكی باتركیباتی كه از لحاظ الكترونی ضعیف هستند پیوند یافته و یك كمپلكس قوی ایجاد نمایند. دترجنت‌های كایتونی به عنوان اسید لوئیس و مو به عنوان بازلوئیس عمل می‌كند وعمل جایگرینی مواد در لایة‌ كوتیكول انجام می‌شود.

هنگامی كه مو تحت تأثیر مواد شمیایی قرار می‌گیرد كورتكس مو در محل انتهایی مو به صورت بی‌حفاظ باقی می ماند. جایگزین كردن مواد حالت دهنده در این قسمت به علت اندازه بزرگ مولكول محدودیت دارد. بنابراین همانگونه كه یك مولكلول وارد این جزء مو می‌شود می‌تواند از آن جز نیز خارج شود مگر آنكه با لایة كورتكس واكنش‌ دهد.

مدولا به علت غیر قابل دسترس بودن كمتر در دسترس عملیات حالت دهندگی قرار می‌گیرد.

ریشة مو مواد چربی را ترشح می‌كند كه این مواد محتوی اسیدهای چرب، روغنهای اولیئك چربیها، هیدروكربنها و استرونیدها می‌باشد.

به منظور زدودن چربی، لازم است كه ماده‌ای كه چربی را به خود جذب می‌كند كه به نام مواد دیترجنت نامیده می‌شود به شامپو افزوده می‌شود. این ماده باید موجب خیس شدن مو شود. این عمل از طریق كاهش كشش سطحی آب انجام می‌شود. ثانیاً كشش بین چرك و مو باید تا حدی كاهش یابد كه ذرات چرك توسط محلول دیترجنت جانشین گردند.

در انتخاب دیترجنت لازم است به موارد زیر توجه كنیم:

1-اثر دیترجنت بر روی سطح مورد نیاز

3-پایدرای دیترجنت

3-اثربخشی دیترجنت با غلظتهایی كه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد.

اگر دیترجنت را به عنوان پایة شامپویی استفاده می‌كنید باید به نكات زیر توجه كنید.

1-سرعت و سهولت انتشار شامپو بر روی مو

2-قدرت كف كنندگی دیتر جنت نظیر كف، سرعت تشگیل كف و پایداری كف درمو

3-سهولت كاربرد شامپو از نظر شستشوی مو

4-رنگ و شفافیت شامپو

5-سهولت شانه زدن موهای مرطوب بعد از استعمال شامپو

6-موها باید بعد از مصرف شامپو براق گردند.

7-سرعت خشك شدن موها.

در شامپوهای جدید الكلهای چربی سولفاته والكل اترهای چربی سولفونه به كار برده می‌شود.

شامپو و انواع آن:

یكی از تعاریفی كه برای شامپو ارائه شده به این صورت است.

شامپو سورفكتانتی (مادة فعال در سطحی) است كه به فرم صحیحی (مایع- جامد یا پودر) تهیه شده و قادر است كه در صورت مصرف در شرایط معین چربی ها و كثیفی را از روی پوست سر و تار مو جدا كند بدون اینكه اثرزیان آوری روی پوست سر یا مو یا سلامتی مصرف‌كننده داشته باشد. بطور كلی ابتدائی‌ترین عملكرد شامپو تمیز كردن مو و پوست سر می‌باشد. پس از آن برای جلب رضایت بیشتر مشتری می‌توان موادی به شامپو افزود تا به مو خاصیت نرمی و لطافت بدهد و نیز می‌توان با طراحی فرمول شامپو خواص دیگری به آن داد برای مثال حداقل كردن تحریك چشم، كنترل شورة سر و یا افزودن مواد دیگری كه شامپو را بیشتر مورد پسند مصرف كننده قرار دهد.

انواع شامپوها:

شامپوها به صورتهای مختلفی قابل تهیه‌اند از جمله ‌به صورت: مایع شفاف، لوسیون، خمیر ژل و یا به صورت خشك كه هر یك انواع مختلفی دارد از جمله:

شامپو مخصوص موهای خشك، معمولی و یا چرب،‌ شامپوی ضد شوره، شامپوی بچه، شامپوی نرم كننده، شامپوهای غیر صابونی و…

شامپوهای مایع پایدار بوده و به راحتی آنها را می‌توان رنگین و معطر نمود حاوی لوریل سولفات و یا لوریل اترسولفات به علاوه موادی جهت ایجاد كف و غلظت مناسب هستند.

خصوصیات شامپو:

در تهیه شامپو به نكات زیر توجه می‌شود:

1-قابلیت پخش و پراكنده شده شامپو

2-قدرت كف كنندگی

3-قابلیت پاك كنندگی

4-قابلیت شسته شدن توسط آب

5-به آسانی شانه شدن موها

6-عدم تولید الكتریسیته

7-بی‌ضرر بودن موادی كه در ساخت شامپو به كار می‌رود.

مواد تشكیل دهندة شامپوها:

1-سورفكتانت ها

2-مواد پایدار كننده و افزانیده كف

3-امولسی فایر

4-مواد افزایش دهندة ویسكوزیته

5-مواد صدفی

6-مواد شفاف كننده

7-مواد حالت دهنده مو

8-مواد محافظ و آنتی اكسیدان در مواقع لازم

9-مواد مخصوص از قبیل پروتئین‌ها و ویتامین‌ها و تركیباتی كه جنبة تجارتی دارند.

10-رنگ

11-اسانس

دیترجنت‌ها (سورفكتانت‌ها):

از دیترجنت‌ها به عنوان مواد فعال درسطح یاد می‌شود. این مواد باعث كاهش كشش سطحی آب می‌شوند. زیرا دارای نیرهای جاذبه بین مولكولی ضعیفتری نسبت به حلال هستند و به این ترتیب تمایل دارند تا به خرج مولكولهای آب در سطح متمركز شوند.

مواد فعال درسطح می تواند شامل مواد تر كننده، شوینده‌ها، آنتی بیوتیك‌ها، باكتری‌كشها و غیره باشد.

حال به تعاریفی از دیترجنت می‌پردازیم:

Deterygency is defined as the process by which soil is disLodged and brought in to a state of solution or dispersion. In its usual sense deteryency has the effect of cleanivg surface. On the other hand IUPAC defines a deterent as a surfactant (or a mixture containing one or more sur factants ) having cleaning properties in dilute solution.

دیترجنت‌ها به نامهای مختلفی نامیده می‌شوند كه در زیر بیان شده:

Tensides shortened form of tensio- active substaces.

Surfactants shortened form of surface- active agents.

Syndets shortened form of synthetic detergents.

سورفكتانت ها بر اساس ساختمان مولكولی به چهار دستة زیر تقسیم می‌شوند:

Anionic : the anion is the surface- active radica.

Cationic : the cation is the surface- active radica.

Non- ionic : the whole molecule is surface active and does not ionise in solution.

Amphoteric : the molecule contains an anioic and cationic radical. Either of which can be activated under different PH conditions and in the extreme bothe will be activated to form a zwitterion.

دترجنتهای آنیونی:

این سورفكتانت ها حاوی گروه آنیونی از یك طرف و گروه هیدروكربنی با زنجیر بلند از طرف دیگر می‌باشند.

گروههای آنیونی می‌تواند كربوكسیلات، سولفات، تیوسولفات، سولفانات، سولفینات و سولفون آمین باشد.

آلكیل بنزن سولفونات‌ها از جمله دیترجنت‌های آنیونی هستند كه قدرت پاك كنندگی بالایی دارند و درمایع ظرفشویی و پودرهای رختشویی استفاده می‌شود. با تغییر اندازة گروه آلكیل خواص دترجنت تغییر خواهد كرد. اگر گروه آلیكل شامل چهار تا هشت اتم كربن باشد یك عامل مرطوب كننده خواهیم داشت. اگر گروه آلكیل 10 تا 14 اتم كربن داشته باشد دیترجنتی مطلوب‌ترخواهیم داشت. زنجیر آلكیل باید به صورت خطی باشد تا قابل تجزیه درطبیعت باشد.

سدیم لوریل سولفات یك پاك كننده با كف كنندگی خوب در صنایع شامپو سازی كاربرد فراوان دارد. آلكیل سولفاتهایی كه دارای 18- 12 كربن هستند مفید‌ترند. به خصوص آنهایی كه 18- 14- 12 اتم كربن دارند كف عالی داشته و مو را نرم و لطیف می‌كنند. هر چه تعداد كربن گروه آلیكل بیشتر باشد كف كمتری تولید می‌كند.

روغن نارگیل دارای درصد اسید چرب بالایی بوده و بهترین سورفكتانت‌ها را حاصل می‌نماید.

سدیم لوریل سولفات به دلیل آنیونیك بودن و قلیائیت بالا سبب سوزش چشم شده وامروز درصنایع شامپوسازی مورد مصرف قرار نمی‌گیرد.

منوگلیسیریدهای سولفونه شده یكی از بهترین دیترجنت‌های مصرفی در تهیه شامپوها است اگر گروه آلكیل متصل به آن 11 اتم كربن داشته باشد. این ماده نسبت به سختی آب مقاوم است ودر صورت مصرف مو را نرم و لطیف می كند. این تركیب به صورت خنثی یا اسیدی باید نگهداری شود.

آلكیل اتوكسی سولفاتها كه فرم كلی آنها به صورت است جزء دیترجنت‌های ارزان و بی‌ضرر محسوب می‌شوند. به دلیل داشتن گروه پلی اتیلن گلیكول برای چشم و پوست كم ضررترند و خاصیت التهاب آوری كمتری دارند وبه دلیل وجود این گروهها قدرت آنیونیك آنها ضعیف‌تر بوده و در دامنة وسیعتری از PH می‌توانند فعال باشند. معمولاً اگر n برابر 2 یا 3 باشد خاصیت كف كنندگی عالی خواهد بود سدیم لوریل اترسولفات یكی از رایج ترین دیترجنت‌های مصرفی در شامپو می‌باشد كه با علامت اختصاری SLES شناخته می‌شود. این ماده با در صدهای مختلفی توسط شركت‌های متفاوت تولید می‌شود. جرم مولكولی متوسط آن را 384 در نظر می‌گیرند. آزمایشات نشان داده هر چه تعداد اتیلن اكساید در مولكول بیشتر باشد تحریك چشم و پوست كمتر شده و دیترجنت ملایمتری خواهیم داشت.

دترجنت‌های كاتیونی:

این دترجنت‌ها حاوی گروه كاتیونی و گروه آلكیل با زنجیر بلند هستند. نسبت به شوینده‌های آنیونی كاربرد كمتری دارند. خاصیت شویندگی آنها ضعیف بوده و باعث تحریك پوست و چشم می‌شود. این تركیبات گران قیمت بوده و دارای خاصیت ضد باكتریایی هستند. بیشتر در گندزداها، نرم كننده‌ها و امولسی فایرهای خاص استفاده می‌شود. این سورفكتانت خاصیت مرطوب كننده، كف كننده و امولسی فایر دارد. استفاده این سورفكتانت همراه با دترجنت آنیونی در شامپو محدودیت دارد. زیرا تركیب شدن این دو جزء با هم باعث می‌شود خواص هر دو جزء كاهش یابد. بنابراین امروزه دترجنت‌های كاتیونی تولید میشود كه همراه با دترجنت آنیونی مصرف می‌شود و یك شوینده آنتی استاتیك قوی محسوب می‌شود. سورفكتانت‌های كاتیونی به كراتین مو صدمه زده و باعث شكسته شدن تار مو می‌شود. به همین دلیل امروزه از این دترجنت‌های به عنوان حالت دهنده به میزان كمتر از 5% استفاده می‌شود.

دترجنت‌های كاتیونی معمولاً انواع مختلفی از تركیبات آمینو هستند. كه مؤثرترین آنها نمكهای آمونیوم چهارتایی است (Quaterium) با یك زنجیر بلند كه به نیتروژن متصل می‌شود.

دترجت‌های آمفوتریك:

دترجنت‌های آمفوتریك هم خاصیت آنیونیك و هم خاصیت كاتیونیك دارند. آلكیل آمینو اسیدها مانند Sodium cocamino propionate از این جمله هستند.

این ماده در نقطه ایزوالكتریك كمتر از 5/4 به عنوان كاتیونیك عمل می‌كند. در محیط كمی آنیونیك، كف كنندگی آن بیشتر و درمحیطی كه كمی كاتیونیك باشد اثر حالت دهندگی (نرم كنندگی) دارد.

دترجنت‌های غیر یونی:

دتر جنت‌های غیر یونی مولكولهایی هستند كه درمحلول یونیزه نمی‌شوند.

این سورفكتانت‌ها برای پایدار شدن كف و افزایش میزان كف كنندگی به شامپو افزوده می‌شوند.

قسمت گسترده‌ای از این دترجنت‌ها از تركیب شدن اتیل اكساید با یك هیدروفوب تولید می‌شود.

به علت وجود اتصال اتری در ساختار محصول،‌تركیب مورد نظر یونیزه نمی‌شود و یونهای فلزی روی آن تأثیر نمی‌گذارد.

واكنش بالا می‌تواند ادامه داشته باشد ولی خاصیت شویندگی در رنج 15- 10 مولكل اتیلن اكساید به ازای هر مولكول فتی الكل حفظ می‌شود.

حلالیت آن به طول زنجیر و به اكسی اتیلن بستگی دارد. میزان حلالیت با تغییر تعداد گروههای اتیلن اكساید متغیر است.

دو سیل فنول اتوكسیله دسته وسیعی از دترجنت‌های غیریونی است كه به عنوان امولسی فایر خاص در صنعت كشاورزی استفاده می‌شود. همچنین دی‌نونیل فنول اتوكسیله به عنوان یك تركیب ضدكف در پودرهای ماشینی استفاده می‌شود.

نونیل فنولها با 7- 6 مولكول در دمای اتاق در آب محلولند و از 12- 8 مولكول خاصیت شویندگی آنها به خوبی نمایان می‌شود. ولی آلكیل فنون اتیلن اكسایدها از گسترده‌ترین شویند‌ه‌های غیر یونی هستند.

گروه دیگری از دترجنت‌های غیریونی از واكنش یك فتی اسید با اتیلن اكساید به دست می‌آید.

ولی فتی اسید اكساید درمحیط اسیدی و بازی هیدرولیز شده به فتی اسید و پلی اتیلن گلیلكول. دسته دگیر از تركیب شدن اتیلن اكساید با آمین نوع اول است كه یك تركیب غیر یونی را به وجود می‌آورد . این دسته از مواد استفادة زیادی در شوینده‌ها ندارند. این تركیبات در محیط اسیدی خصلت كاتیونی و در محیط خنثی و قلیایی به عنوان یك تركیب غیریونی عمل ‌می‌كنند.

واكنش اتیلن اكساید با یك آمید منجر به تولید دسته دیگری از تركیبات غیریونی می‌شود. آمید مورد نظر از واكنش یك آلكیلول آمین با یك فتی اسید به دست می‌آید. دسته خاصی از این تركیبات خاصیت شویندگی دارند و مواد غیر دترجنت را به مواد دترجنت تبدیل می‌كنند.

اسیدهای چرب تركیب شده با سوربیتول ایجاد استرهای سوربیتان از جمله Tween می‌كنند. توئین‌ها در آب كم محلولندو بیشتر در شامپوهای بچه كاربرد دارند. این مواد التهاب آوری سورفكتانتهای آنیونیك را كاهش می‌دهد. این ماده به علت غیریونی بودن خاصیت التهاب آوری ندارد.

به طور كلی مخلوط دترجنتها در شامپوها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مخلوطی از دترجنتهای یونی، كاتیونی، غیریونی و آمفوتریك. اختلاط هر یك ار اینها بستگی به خواص مورد نظر در شامپو دارد.

کلمات کلیدی : گزارش كارآموزی تولید فرآورده های بهداشتی شركت پاكشو ;تاریخچه شركت پاكشو;تری اتانول آمین لوریل سولفات