بررسی عوامل سازمانی موثر بر اخلاق كار در سازمانهای دولتی

توضیحات :

بررسی عوامل سازمانی مؤثر بر اخلاق كار در سازمانهای دولتی

مقدمه:

موضوع اخلاق و اخلاقیات از بدو تولد بشر تا این زمان كه عصر تكنولوژی و اطلاعات می‌باشد مطرح بوده است و مسئله‌ای نیست كه بتوان آنرا در زندگی اجتماعی و زندگی سازمانی نادیده گرفت.

اهمیت این مسئله امروزه بیشتر شده است بویژه درخصوص سازمانها كه ملزم هستند خود را علاوه بر پاسخگو بودن در قبال اعضای سازمان و افراد ذینفعش، در قبال جامعه نیز پاسخگو بدانند و به همین خاطر بحث مسئولیتهای اجتماعی و سازمان و استاندارهای جهانبینی اصول اخلاقی – انسانی در اكثر دنیا بسیار مهم می‌باشد.

این تحقیق حاوی یك بررسی اجمالی از اخلاق كار، بحث تاریخی از مفهوم اخلاق كار و سپس بررسی نظریه‌های مدیریتی، روانشناختی و جامعه‌شناسی دربارة اخلاق كار است.

هدف از این تحقیق بررسی عوامل سازمانی مؤثر بر اخلاق كار در سازمانهای دولتی به منظور بالا بردن اخلاق كار و اصلاح فرهنگ و ارزشهای رایج در جامعه در ارتباط با كار می‌باشد.

اهمیت و ضرورت بررسی موضوع:

در دو سال اخیر بسیاری از مسئولین تأكید فراوانی بر تقویت وجدان كار در میان افراد جامعه داشته‌اند تا حدی كه یكی از پیام‌های نوروزی مقام معظم رهبری به این امر اختصاص یافت از سوی دیگر مسئولین كشور نیز به تناوب به لزوم گسترش فرهنگ كار و تولید و شناخت عوامل خروج از كم كاری و بی‌علاقگی نسبت به كار تأكید نموده‌اند. در پیام رئیس‌جمهور به اولین سمینار تكامل فرهنگ كار در سال 75 نیز به ضرورت بازنگری در فرهنگ كار در جامعه ایران در راستای برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی كشور تأكید شده است. در قسمتی از پیام رئیس‌جمهور به این سمینار آمده است «اهتمام دستگاههای فرهنگ‌ساز جامعه در زدودن سنتهای غلط و اصلاح و گسترش احترام و ارزش كار و توجه مردم به كار و تلاش، تأثیر شایسته‌ای خواهد داشت.

در بررسیهای به عمل آمده میزان بهره‌وری در كشور بنا به نظر اكثر كارشناسان اقتصادی پایین است و لازم است فقدان فرهنگ و اخلاق كار مناسب در جامعه به عنوان یك معضل اقتصادی، اجتماعی تلقی گردد و برای شناسایی بهتر وضع موجود از نظر فرهنگ و اخلاق كار و عوامل مؤثر بر آن مطالعات و بررسی‌ها چه به صورت تحقیق و چه به صورت گفتگو در میان اندیشمندان انجام گیرد.

طرح مسأله:

به نظر می‌رسد در شرایط فعلی ایران، روحیه اخلاق كار در میان مردم ضعیف می‌باشد و افراد بویژه در محیط كار از زیر كار شانه خالی می‌نمایند و یا دچار كم‌كاری شدید هستند. از سوی دیگر بنظر می‌رسد در جامعه گرایش به مشاغل كاذب و یا مشاغلی كه بدون زحمت و یا با اندك تلاش و كار درآمدهای كلان دارند زیاد است.

درواقع نوعی گریز از كار سخت در میان مردم وجود دارد. این تلقی منفی از كار تقریباً به اندیشه بسیاری از رهبران جامعه و اندیشمندان اقتصادی، اجتماعی سایه افكنده است و به هیچ وجه با فرهنگ منفی و متعالی اسلامی و مقتضیات و آرمانهای انقلابی هماهنگی ندارد.

آنچه به صورت رسمی منتشر شده نشان می‌دهد كه در ایران كار مفید هفتگی برای صنایع 6 تا 9 ساعت است و به گفتة یكی از نمایندگان مجلس این مدت در ادارات دولتی 20 دقیقه تا 7 ساعت كار رسمی اداری است.

پرهیز از كارهای سنگین و بدنی، روی‌آوردن به مشاغل كاذب، علاقه‌مندی عمومی به كارهای خدماتی و واسطه‌گری، بی‌رغبتی نسبت به كارهای تولیدی، نشان ندادن جدیت و صداقت لازم در كار و انجام وظایف از نكات دردآور و تأسف‌باری است كه چهرة جامعه را به گونة نامطلوبی معرفی می‌كند.

اخلاق كار در این بررسی از طریق یك شاخص 21 گزینه‌ای كه در چهار گروه طبقه‌بندی شده مورد سنجش قرار گرفته است.

چهار ویژگی عبارتند از: 1- دلبستگی و علاقه به كار 2- جدیت در كار 3- روابط انسانی در محل كار 4- روح جمعی و مشاركت در كار

سپس درخصوص هریك از چهار ویژگی كلی 5 تا 6 خصوصیت قابل اندازه‌گیری درنظر گرفته شده و به صورت سؤال مطرح گردیده است.

هدف تحقیق:

هدف این تحقیق بررسی عوامل سازمانی مؤثر بر اخلاق كار در سازمانهای دولتی به منظور بالا بردن اخلاق كار و اصلاح فرهنگ و ارزشهای رایج جامعه در ارتباط با كار می‌باشد. در این تحقیق بر آن هستیم تا اهمیت این عوامل را به سازمانها نشان دهیم تا بتوانند با مدنظر قرار دادن این عوامل در سازمانهایشان ضمانتی برای اجرای قوانین و دستورالعملهایشان در اختیار داشته باشند. زیرا اخلاق ضامن اجرای قوانین و تقویت كننده و پرورش‌دهنده بعد معنوی انسانهاست.

فرضیات تحقیق:

تحقیق حاضر در برگیرندة چهار فرضیه است كه عبارتند از:

1- كیفیت اعمال مدیریت سازمان از عوامل مؤثر بر اخلاق كاركنان در سازمان است كه این فرضیه خود موارد ذیل را دربر می‌گیرد.

الف) سهیم نمودن كاركنان در تصمیم‌گیری ب) دادن آزادی عمل به كاركنان

ج) نوع برخورد مدیریت با كاركنان

2- محیط و فضای عینی سازمان از عوامل مؤثر بر اخلاق كار كاركنان است كه این فرضیه شامل موارد زیر است:

الف) سروصدای محل كار ب) نور محل كار ج) وضع تهویه هوا و تناسب گرما و سرمای محل كار ت) امنیت جانی در محیط كار
ث) سرویسهای نظافت و بهداشت در محل كار

3- نظام ارزشیابی عملكرد سازمان از عوامل مؤثر بر اخلاق كار كاركنان است كه این فرضیه شامل موارد زیر است:

الف) ارتقای شغلی ب) پاداش و تشویق و تنبیه ج) مبنای ترفیعات و تشویقات

4- مشخصات فردی كاركنان سازمان از عوامل مؤثر اخلاق كاری آنان است. این فرضیه نیز بنوبه خود موارد ذیل را دربر می‌گیرد.

الف) تأثیر جنسیت به اخلاق كار ب) تأثیر وضع تأهل بر اخلاق كار

پ) تأثیر بیماری بر اخلاق كار ت) تأثیر انگیزه و نگرش فرد نسبت به اخلاق كار

متغیرهای تحقیق:

در این بررسی اخلاق كار متغیر وابسته و عوامل سازمانی كه بر اخلاق كار تأثیر می‌گذارند متغیرهای مستقل هستند. در این بررسی عوامل سازمانی كه به اخلاق كار تأثیر می‌گذارند در چهار مقوله طبقه‌بندی شده‌اند:

1- كیفیت اعمال مدیریت سازمان كه شامل سهیم نمودن كاركنان در تصمیم‌گیری، دادن آزادی عمل در كار و نوع برخورد مدیریت با كاركنان است.

2- محیط و فضای عینی سازمان كه در پنج مقوله طبقه‌بندی شده‌اند شامل سروصدای محیط كار، نور محل كار، وضع تهویه و تناسب گرما و سرمای محل كار، امنیت جانی در محل كار و سرویسهای نظافت و بهداشت در محل كار می‌باشد.

3- نظام ارزشیابی كه شامل ارتقای شغلی، پاداش، تشویق، تنبیه و بنای ترفیعات و تشویقات می‌باشد.

4- مشخصات فردی كاركنان كه شامل سن، جنسیت، وضع تأهل و سلامتی جسمی است.

تعریف اصطلاحات و واژه‌ها:

كار: از نظر لغوی عبارت است از شغل كه در ایران باستان به شكل Kar و Karya آمده است. (فرهنگ معین)

كار از نظر فیزیكی: تغییر شكل یافتن كار توسط یك مجموعة ارزشی را گویند.

تعهد سازمانی: ویلیامسون و اندرسون تعهد را شدت گسترش مشاركت فرد در سازمان، احساس تعلق به شغل و سازمان و احساس هویت تعریف كرده‌اند.

مسئولیت: تعهدی است از سوی فردی نسبت به انجام كاری (یا رسیدگی به اینكه دیگران چگونه آن كار را انجام می‌دهند.)

مسئولیت اخلاقی: داشتن ملاكها، اعتقادات یا ایده‌آل‌هایی كه یك فرد یا گروه با جامعه بر مبنای آن عمل می‌كند.

مسئولیت اجتماعی: تعهد تصمیم‌گیرندگان برای اقداماتی است كه بطور كلی علاوه بر تأمین منافع خودشان موجبات بهبود و رفاه جامعه را نیز فراهم می‌آورند.

مفهوم اخلاق: اخلاق جمع خلق، به معنی خوبیهاست. از نظر اصطلاحی تعاریف مختلفی از اخلاق شده است. مثلاً ابوعلی در كتاب تهذیب‌الاخلاق و تطهیر‌الاعراق می‌گوید: خلق حالی است برای جان انسانی كه او را برای فكر و تأمل بسوی كارهایی بر می‌انگیزد. پس حال را دو نوع تقسیم می‌كنند:

1- حالتی كه طبیعی است و از اصل نراج ناشی شده است.

2- حالتی كه به واسطه عادت و تمرین بدست می‌آید و چه بسا مبدأ آن فكر می‌باشد. سپس بطور متوالی استمرار بر آن پیدا می‌شود تا ملكه و خلق گردد.

یا علامه طباطبائی معتقد است: انسان با نیروهای خود می‌تواند خیر و شر و نفع و ضرر واقعی را بسنجند.

اخلاقیات: عبارت است از شیوة برخورد با خوب و بد با تعهدات ارزشی، اقتصادی و اخلاقی فرد در جامعه

اخلاقیات نشان‌دهنده بینش انسان دربارة جهان و آدمیان است و عدالت و انصاف از جملة مفاهیمی است كه براساس همین بینش تعریف و تبیین می‌شود.

کلمات کلیدی : اخلاق و اخلاقیات;بررسی عوامل سازمانی موثر بر اخلاق كار در سازمانهای دولتی