بررسی امامت از دیدگاه عقل و قرآن

توضیحات :

مقدمه

با رحلت پیامبر اسلام كه پیامبر خاتم نیز ‌بوده‌اند مسلماً برای هدایت و زعامت مسلمین می‌باید افرادی باشند كه عهده‌دار این مسئولیت بوده به كسانی كه به نیابت پیامبر رهبریت عمومی دینی و دنیایی مسلمین را از سلالة پیامیر بر عهده دارند، امام می‌گویند.

امامت در لغت به معنای پیشوایی و رهبری است.

در اصل بحث نیاز به امام و معنی امامت اختلافی نیست. ولی در چگونگی تعیین امام و خصوصیات آن بین فرقه‌های مختلف اختلاف نظرهایی وجود دارد و آنچه شیعه را از موافقت با خلافت انتخابی باز داشت ترس از پیامدهای ناگوار آن یعنی انحراف و فساد تدریجی در روش حكومت اسلامی بود از این رو شیعه معتقد است امامت امری انتصابی است و پیامبر مأمور است از طرف خدا امام را به مردم معرفی نماید، در واقع امام را خدا معین می‌فرماید به همانگونه كه خدا پیامبر را بر می‌گزیند ولی اهل سنت امامت را انتخاب می‌پندارند و خدا و پیامبر را در این امر دخیل نمی‌دانند كه این دیدگاه از نظر شیعه مردود است. در واقع شیعه امامت را همان نبوت منهای وحی می‌داند و امامت را دارای ابعاد گسترده‌ای شامل مدیریت سیاسی جامعه و عهده‌داری مسئولیت هدایت و رهبری معنوی جامعه در جهت رشد و ارتقای انسانی می‌داند و همانگونه كه در سفینه البحار این حدیث رضوی نقل شده است «ان الامامة زمام الدین و نظام المسلمین ان الامامه اس الاسلام النمامی و فرعه اسامی» امامت سررشته دین و نظام مسلمانان است. امامت اساس و تنها بالنده اسلام و شاخه بلند آن است» شیعه بدین مسأله ایمان و اعتقاد راسخ دارد.

در سورة بقره آیه 124 خدواند كریم می‌فرمایند:

«به یادآر هنگامیكه پروردگار را ابراهیم، او را مورد آزمایش قرار داد و پس از تكمیل امتحان فرمود كه ترا برای مردم امام قرار دادم» كه در این آیه خداوند امامت را والاتر از نبوت قرار داده چرا كه ابراهیم در ابتدا پیامبر بود و پس از انجام آزمایشات سخت و گذر از آنها به درجة امامت نیز رسیده و در این جایگاه است كه لزوم باك و معصوم و خاص بودن امام مطرح و مشخص می‌شود چرا كه غیر از این نمی‌تواند باشد.

از مهمترین اشارات و دلایل ارجحیت امامت انتصابی در نزد شیعه و از مدارك مستحكم آورده شده حدیث ثقلین است كه از جانب رسول خدا نقل گشته است.

«اِنی تارِكُ فیكُمُ الثَقَلین: كتابَ الله و عترَتی»

كه خود بر اهمیت مسألة امامت و حساسیت آن بر اساس در ردیف قرآن قرار گرفتن آن می‌افزاید.

در پیرامون اهمیت مسأله امامت شهید آیت الله دستغیب در مباحث پیرامون تعیین و كتابی به همین نام تعیین به امامت و ولایت را از پایه‌های تعیین الهی كه دومین پایة ایمان است می‌داند و می‌فرمایند: یكی از شعب تعیین كه تحصیل آن بر هر مسلمانی واجب است یقین به امامت و وجوب تبعیت و محبت دوازده نور طیبه و دودمان طاهره اول آنان علی ابن ابیطالب و آخرشان حجه ابن الحسن (ع) واجب است بطوری تعیین شود كه هرگز متزلزل نشود.»

دلایل عقلی انتصابی بودن امامت

همان‌طور كه خداوند پیامبر انتخاب می‌كند می‌تواند امام را نیز تعیین و معرفی نماید. انجام این كار لطف و عنایت الهی است و لطف، واجب علی الله است.

خواجه نصیر در كشف المراد می‌فرماید:

امام لطف است پس نصب آن بر خداوند واجب است تا بدین وسیله غرض او حاصل شود.

غرض خداوند كمال و رشد معنوی انسانها است و وجود امام عامل اساسی این رشد و كمال است.

q امامت در قرآن

در مسأله امامت و اهمیت آن در قرآن پیش از این مسأله مطرح شد كه خود از با اهمیت‌ترین دلایل است.

قرآن در آیة دیگری امامت را امری حقیقی و مستمر در نسل ابراهیم معرفی كرده: «وَجَعَلَها كَلَمه باقیة فی عَقبِهِ» (زخرف/ 28)

البته گفته می‌شود كه چرا اصل مسأله امامت در قرآن ذكر نشده است كه در جواب می‌توان گفت كه اولاً: همه مسائل اسلامی در قرآن ذكر نشده است و جزئیات مربوط به آن را مثلاً در مورد نماز پیامبر كامل فرموده‌اند.

ثانیاً: اگر مستقیماً جزئیات جزئیات امامت در قرآن بیان می‌شد، احتمال تعریف لفظی وجود داشت.

آیة ولایت:

ولی و سرپرست شما تنها خدا و رسول او و كسانی هستند كه ایمان آورند همان كسانی كه در حال ركوع زكات دادند.

مائده آیة 55

آیة تطهیر:

همانا خداوند اراده فرموده است كه هر نوع آلودگی را از شما اهل البیت دور كند و شما را پاك گرداند چه پاك كردنی.

احزاب آیة 33

كه به همین تعداد بسنده كرده و به دلایل دیگر و ادله دیگری می‌پردازیم.

q امامت از دیدگاه روایات:

همانطور كه خداوند متعال در قرآن و خصوصاً آیه سورة نساء می‌فرماید كه از رسول خدا اطاعت كنید كه كلام و امر و نهی رسول هیچ چیز جزء كلام و خواست خدا نیست پس در نتیجه اگر ثابت شود كه پیامبر در خصوص امامت مطلبی فرموده باشند تخلف از آن حرام و خلاف است. و بعید است كه پیامبر در مورد مسأله چون امامت ساكت بماند و اظهار نظر نفرماید.

1- حدیث ثقلین

بدرستیكه من دو گوهر گرانبها در میان شما نهادم تا زمانی كه به آن دو تمسك جوئید هرگز از من گرماه نخواهید شد. . . . .

2- حدیث سفینه

همانا جزء این نیست كه اهل بیت من در میان شما بمنزله كشتی نوح هستند كسی كه بر او سوار شد نجات یافت و هر كسی دوری نمود، هلاك گردید.

3- حدیث یوم الانذار

بدرستی كه این (علی) برادر من و وصی من و خلیفه من در میان شماست.

4- حدیث امامت و خلافت علی (ع)

پیامبر گرامی به علی (ع) گفتند:

من شهر علم هستم و علی دروازة آن است.

کلمات کلیدی : بررسی امامت از دیدگاه عقل و قرآن;امامت در لغت به معنای پیشوایی و رهبری است