بیماری مولتیپل اسكلروزیس چیست؟

توضیحات : بیماری مولتیپل اسكلروزیس چیست؟

همانطور كه میدانیم : طبق آهرین آنار بدست آمده ، بعد از عقب ماندگی ذهنی 84% وسرطانهای تنفسی75% ، اسكلروز متعدد یا M S 70% افراد ناتوان در اثر بیماریها را تشكیل می‌دهد این بیماری یك بیماری مزمن بوده كه افراد را در سنین مختلف تحت تاثیر قرار می‌دهد. در واقع می‌توان اینگونه تعریف كرد كه M S ، بیماری مزمن ، پیشرونده و دژنواتیو سیستم اعصاب مركزی می‌باشد كه نقاط محتلف میلین را تحت تاثیر قرار می‌دهد این میلین در سرتاسر مغز ونخاع و اعصاب بینایی وجود دارد ( قابل ذكر است میلین پوشش متشكل از چربی و پروتئین است كه اطراف اكسون را احاطه كرده وموجب هدایت سریع امواج عصبی می‌گردد.). این تخریب میلین و جایگزینی آن با پلاك یا لزیونهای سخت موجب اختلال هدایتی در نتیجه ایجاد علائم گوناگون درفرد می‌شود . بیماریهای دمیلیزیناسیون به خاطر شیوعشان و تمایل آنها به گرفتار كردن جوانان دارای اهمیت زیادی می‌باشند. این بیماریها می‌توانند ارثی ویا اكتسابی باشند . M S شایعترین بیماری دمیلیزاسیون اكتسابی است.

علت بیماری: علت دقیق این بیماری مشخص نیست اما تحقیقات نشان می‌دهد كه صدمه میلین نوعی گرفتاری اولیه است كه به علت عفونت احتمالی ویروسی در اوایل زندگی و ظهور آن به شكل فرآیند ایمنی در سالهای بعد زندگی ایجاد می‌گردد. در واقع نظریه‌هایی دررابطه با تاثیر عامل ویروس ، محیط وژنتیك وجود دارد .

عوامل موثر درایجاد بیماری یا ریسك فاكتورهای بیماری:

1- سن: سن ابتلای این بیماری 40ـ 20 سالگی می‌باشد اما درسنین كمتر از 15 سال وبیشتر از 50 سال دیده شده وهم اكنون بعنوان بیماری بزرگسالان جوان شناخته شده است

2- جنس: زنان 2 برابر مردان مبتلا می‌گردند.

3- ژنتیك: اگر‌چه M S یك بیماری ارثی نیست اما دربروز آن عامل ژنتیك نقش دارد یعنی بیماران M S نسبت به بقیه افراد دارای كمپلكس ژن روی كروموزم 6 می‌باشند.

4- عوامل محیطی و ویروسی

5- عفونتها

6- استرسهای روحی

7- حاملگی

عوامل موثر درتشدید بیماری:‌

امروزه تحقیقات نشان داده‌اند كه فعالیت‌های شدید بدنی ، خستگی مفرط،ضربات جسمی و جراحی نیزموجب بدتر شدن بیماری می‌گردند. بین افزایش درجه حرارت بدن و تشدید علاثم رابطه مستقیم وجود دارد. در گرما، علاثم بیمار بیشتر شده وبا كاهش آن رفع می‌گردد . همچنین در صورت بروز بیماری‌های تب‌دار علاثم بیماری تشدید می‌شوند.

تظاهرات بالینی بیماری :M S اغلب بیمارانیكه درشروع این بیماری جوان هستند دچار حملات شدید وتخفیف علاثم می‌شوند و در بین حملات هیچ علامتی ندارند . عده‌ای دیگر از بیماران ، دچار نوع مزمن و پیشرونده بیماری می‌گردند وبا گذشت زمان بر شدت آن علاثم افزوده می‌گردد. نشانه‌ها و علاثم بسته به محل ضایعه (پلاك ) متفاوت می‌باشند . شایعترین علاثم : ضعف ، خستگی، اختلال در حركت، اختلال بینایی ، اختلال تكلم، اختلال دفع ادرار و مدفوع ، هایپر رفلكسی، و … می‌باشند. ضعف اسپاتیك اندامها و ازبین رفتن بازتابهای شكلی به علت گرفتاری راههای حركتی اصلی درنخاع شوكی بوجود می‌آید.

افسردگی، تحریك‌پذیری بیش از حدعاطفی و حالت سرخوشی نامناسب به علت قطع ارتباط بین قشر مغز وهسته‌‌های قاعده‌ای مغز ایجاد می‌شوند در صورتیكه فرایند بیماری باعث ابتلای راههای نخاعی متصل به مراكز دفع ادرار در پل مغزی و شبكه خاجی شده باشد ، مشكلات مثانه ،اجابت مزاج و جنسی بوجود می‌‌آید.

تظاهرات ثانویه نیز كه به علت عوارض بوجود می‌آیند شامل: عفونت مجرای ادرار، گشادی ركتوم، زخمهای فشاری ، پنومونی، ادم در قسمتهای آویزان پا می‌باشند.

سیر پیشرفت بیماری: این بیماری سیر متفاوتی را دارد اما شایعترین آن نوع عود كننده بهبود یابنده می‌باشد . كه این بیمارپس از یك دوره بهبودی نسبی مجددآ گرفتار می‌گردد. در طی دوره‌های خاموشی نشانه‌ها از بین رفته یا كاهش می‌یابند. انواع دیگر شامل:

1- MSعود كننده : كهباحملات مكرر اختلال عملكرد نورولوژیك مشخص میشود.

حملات طی چند روز یا چند هفته پسرفت كرده و ممكن است با بهبود كامل ، ناقص یا عدم بهبود دنبال شود.

2- MS پیشرونده مزمن : باعث بدتر شدن و پیشرفت تدریجی، بدون دوره‌های ثبات یا فرو‌كش كردن بیماری شود و غالباً در افرادیكه سابقه M S عود كننده دارند بوجود می‌آید.

3- MS پیشرونده اولیه : فرد از ابتدای ابتلا به بیماری از خود علاثم پیشرفت نشان داده و گاهی بطور اتفاقی، به مدت خیلی كوتاه بهبودی مختصر از خود نشان می‌دهند.

4- MS پیشرونده ثانویه : كه پس از دوره عود و بهبودی موقت، مجدداً شروع شده و در پی آن پیشرفت بیماری رخ می‌دهد و ممكن است با عودهای مكرر و بهبودی خفیف و دورة خاموشی بیماری همراه باشد یا نباشد.

5- MS خوش‌خیم: كه به بیمار اجازه می‌دهد كه كاملاً كارایی خود را حفظ نماید و عمدة بخشهای دستگاه عصبی خود را بكار گیرد.

6- MS بدخیم: كه پیشرفت سریعی داشته و منجر به بروز ناتوانی بارز یا مرگ در مدت زمان كوتاه می‌شود.

پیش آگهی بیماری MS : در مواردیكه پیش‌آگهی بیمار بهتر است شامل:

1- شروع پیش از 40 سالگی

2- آغاز با نوریت بینایی

3- كم بودن دفعات بازگشت بیماری در چند سال اول

4- روند بیماری با فراز ونشیب باشد نه یكنواخت و پیش رونده

پیش‌آگهی بد بیماری:1- در جنس مذكر باشد .2-‌ شروع بیماری با گرفتاری همزمان چندین بخش دستگاه مركزی3- حملات مكرر اوایل بیماری و مسیر یكنواخت بیماری4- آغاز بیماری با نشانه‌هایارزیابی تشخیصی: در الكترو فورز مایع مغزی ـ‌ نخاعی چندین نوار ایمنوگلوبولین G مشاهده می‌شود كه منعكس كنندة اختلال در ایمنو گلوبولین هاست. آنتی بادیهای غیرطبیعی از كلاس ایمونوگلوبولین در 95% از مبتلایان به اسكلروز متعدد و ؟ می‌شوند . تغییرات آترومیك مغزی بیماری در اسكن توموگرافی كامپیوتری مشاهده می‌شوند . در حال حاضر مهمترین وسیله برای تشخیص پلاكهای كوچك و ارزیابی سیر بیماری و تاثیر درمان تصویر ساز رزوتاش مغناطیسی یا MRI می‌باشد . و برای مشخص كردن اختلالات هوشی نیز از آزمونهای عصبی ـ روانشناختی استفاده می‌گردد.مراقبت و درمان: درحال حاضر روش درمانی قطعی برای MS وجود ندارد ولی تدوین برنامه درمانی اختصاصی، اصولی، و منطقی می‌تواند علاثم بیماری را تسكین داده و نوعی حمایت مداوم از وی فراهم نماید .بطور كلی درمانهای مورد استفاده در بیماری MS وجود ندارد . ولی تدوین برنامه درمانی اختصاصی، اصولی، و منطقی می‌تواند علاثم بیماری را تسكین داده و نوعی حمایت مداوم از وی فراهم نماید.بطور كلی درمانهای مورد استفاده دربیماری MS را می‌توان یه دسته‌های زیر تقسیم نمود .1ـ درمانهاییكه درحملات عود بیماری بكار برده می‌شود: مانند متیل پورتیرونون از دسته داروهای ضد التهابی كوربیكو استروثیدی است كه در حملات حاد بروز علاثم عصبی بكار میرود.2ـ درمانهاییكه سرعت پیشرفت بیماری را كم می‌كنند: درمواردیكه بیماری MS بصورت بصورت حملات مكرر عود و بهیود با حداقل 3ـ2 بار عود در یكسال باشد از تركیبات انترمزونی استفاده می‌شود؛ این داروها سبب كاهش تعداد حملات بین 35ـ 30 درصد می‌شود این داروها با دخالت درسیستم ایمنی بدن موجب مهار نسبی تهاجم سیستم ایمنی بدن برعلیه دستگاه عصبی می‌شوند اما تاثیر این دارو تا زمانی است كه دارو مصرف شود.داروی دیگر : گلاتیرامات كه با نام تجارتی كوپاكسون وجود دارد از دسته داروهای انترمزونی نیست، اما ازطریقی دیگر مانند تركیبات انترونی تا حدود 30 درصد سبب كاهش سرعت پیشرفت بیماری و تعداد حملات می‌شوند.

3ـ داروهاثیكه سیستم ایمنی راسركوب می‌نمایند: همانطور كه می‌دانیم MS همانند بسیاری بیماریهای دیگر مثل بیماری لوپوس و یا روماتیسم مفصلی از فعالیت غیرطبیعی سیستم ایمنی بر علیه بدن ناشی می شود. لذا داروهایی مانند متوتوكسات، آزایتوپرین و… سبب سركوب ایمنی بدن می شوند. این داروها بیشتر در مواقعی كه بسیاری بطور مداوم و با سیری آهسته پیشرفت می كنند بكار می روند.

4- درمانهائیكه سبب تخفف علائم بیماری می شوند:

علاوه بر درمانهائیكه سبب كاهش سرعت پیشرفت بیماری می شوند برای هر یك از علائم و ناتوانی هایی كه ایجاد شده است نیز درمانهائی وجود دارد. این داروها تاثیری در سیر بیماری ندارند و فقط سبب تخفیف علائم و بازیافتن توانائیهای از دست رفته در اثر حملات بیماری می شوند. مانند باكلوفن برای كاهش سفتی عضلات، درد در كاهش دردكشی مفاصل و… از استامینوفن، ایبوبروفن و… آمانتادین، فلوكستین و… برای رفع خستگی بیمار بكار می روند.

5- درمانهای فیزیكی و كار درمانی:

هدف از درمانهای فیزیكی، بازیابی توانائیهای از دست رفته در نتیجه بیماری است. در واقع بدینوسیله می توان اختلال تعادل و اختلال در راه رفتن را اصلاح كرده و سبب تقویت عضلات ضعیف شده گردید. علاوه بر این سبب كاهش سفتی اندامها و درد شده و مانع خشك شدن مفاصل می شود نوع درمانهای فیزیكی براساس نوع توانائیهای بیمار انتخاب می شوند لذا بیمار باید از ابتدای مرحله و بروز مشكلات حركتی تحت معاینه متخصص طب فیزیكی آشنا با بیماری MS قرار گیرد.

از آنجائیكه هنوز درمان قطعی بیماری پیدا نشده همه بدنبال یافتن راهی برای درمان بیماری هستند و در این راستا روشهای مختلف درمانی بكار گرفته می شود. برخی از این اقدامها پر هزینه و برخی نیز خطر آفرین هستند كه باید به این امر نیز دقت داشت. برخی از این روشهای درمانی غیر متعارف عبارتند از:

1- ویتامین درمانی: اعتقاد بر اینست كه مصرف برخی ویتامینها سرعت پیشرفت بیماری را كاهش می دهد اما باید توجه داشت كه مصرف بیش از حد معمول ویتامینها نه تنها تاثیری نداشته بلكه ممكن است خطرناك باشد.

2- طب سوزنی: طب سوزنی در كاستن از برخی علائم مانند درد و سفتی عضلات می تواند موثر باشد اما بر روی خود بیماری آنچنانچه برخی ادعا دارند. تاثیر ندارد.

3- اكسیژن بر فشار: در این روش بمیار را در محفظه ای بسته قرار داده و اكسیژن با فشار وارد محفظه می شود این روش نه تنها تاثیری نداشته بلكه ممكن است مضر باشد.

4- نیش زنبور سم مار: لذا با توجه به ناتوانی های خاص این بیماران، آنها باید راه سازگاری با تظاهرات وسیع بیماری را بیاموزند تا بتوانند در كنترل بیماری و رفتارهای بهداشتی خود به صورت فعال اقدام نمایند و مسئولیت مراقبت از خود را بپذیرند.

در این راستا پرستاران همواره توانسته اند در اعتلای سلامت این افراد سهم بسزایی داشته باشند چرا كه آنها انعطاف پذیر تعریف افراد در سیستم مراقبتهای بهداشتی می‌باشند و از طرف دیگر پرستاران بزرگترین گروه مراقبتهای بهداشتی را تشكیل می‌دهند. نظر به اینكه پرستاران دارای نقشهای متعدد هستند لیكن با توجگه به محدودیت زمانی موجود، تنها به سه نقش آموزشی، مراقبتی، حمایتی كه پرستاران نسبت به بیماران.

1- تشخیص پرستاری: اختلال در تحرك جسمی در ارتباط با اسپاسم عضلانی و كنتراكتور

هدف: بهبود تحرك جسمی

اقدامات پرستاری: (نقش مراقبتی)

1- علل و عوامل ایجاد و تشدید كننده اسپاسیتی را بررسی و شناسانی نمایند.

2- ناراحتی هایی كه مشكل انقباضی را برای بیمار سخت تر می نماید، تسكین دهید.

3- توانایی بیمار در حفظ عملكرد روزانه را ارزیابی نمایند.

4- جهت پیشگیری از عوارض اسكلتی، بیمار را در وضعیت مناسب قرار دهید.

5- از آتل های به نحو مناسب و صحیح استفاده نمایند.

6- از افتادگی پا پیشگیری نمایند از طریق:

a: بكار بردن آتل مناسب یا پوششهای شبیه پوتین یا كفشهای ساق بلند.

:b انجام ورزشی مچ پا. هرچند ساعت یكبار بدین ترتیب كه شامل خم كردن مچ پا به طرف عقب پا و باز كردن انگشتان پا، چرخاندن مچ پا به طرف داخل و خارج.

7- از تكنیكهای آرام سازی استفاده نمائید. این تكنیكها تركیبی از گرفتن و رها كردن تك تك عضلات بدن همراه با تكنیكهایی برای تنفس عمیق و انبساط ذهنی می‌باشد.

8- استفاده از وسایل تحریك كننده الكتریكی .

9- از وسایل و یا ابزار باز كننده انگشتان دست و یا پا استفاده نمائید.

10- در صورت لزوم، از داروی باكلوفن استفاده نمائید.

بهترین روش جهت پیشگیری و درمان اسپاسیتی انجام تمرینات ورزشی می باشد كه پژوهشگر در انتهای جزوه بطور كامل آورده لیكن باید به بیمار آموزش داد كه قبل از ورزش به توصیه های زیر توجگه داشته باشد:

1- ورزش باید متناسب با وضعیت جسمانی وی باشد، لذا قبل از شروع، جهت تعیین میزان و نوع آن با پزشك معالج مشورت نمائید.

2- تمرینات باید روزانه و ابتدا به مدت كوتاه مثلاً ده دقیقه انجام و سپس بتدریج افزوده گردد.

3- مدت ورزش نباید طولانی باشد بطوریكه موجب خستگی و افزایش درجه حرارت فرد گردد.

4- بهتر است ورزش در ساعات خشك مانند اوایل صبح و یا عصرها در اطاق مجهز به دستگاه خنك كننده انجام شود.

کلمات کلیدی : مولتیپل اسكلروزیس;MSعود كننده;MS