بررسی گروه انتروباكتریاسه

توضیحات :

گروه انتروباكتریاسه

انتروباكتریاسه گروه بزرگ و ناهمگونی از باسیلهای گرم منفی می باشند كه محل زندگی آنها روده انسان و حیوانات است.⁽¹⁾ آنها دارای 3/0 تا 1 میكرومتر عرض و 1 تا 6 میكرومتر طول بوده، غیر متحرك یا متحرك می باشند.⁽²⁾

این میكروب ها بی هوازی هستند كه روی محیطهای معمولی به خوبی رشد می‌كنند. انتروباكترها گلوكز را بدون ایجاد گاز تخمیر می كنند و موجب تبدیل نیترات به نیتریت می‌شوند. كاتالاز مثبت بوده . اكسیداز ندارند و هیچ گاه اسپور تولید نمی‌كنند⁽³⁾.

در روده انسان میكروبهای زیادی زندگی می كنند كه بعضی هوازی و بعضی بی‌هوازی اند. باید دانست كه انتروباكترها شامل تمامی میكروبهایی كه در روده زندگی می كنند نمی‌شوند و فقط جزئی از آنها را شامل می‌شوند⁽²⁾.

اهمیت: اهمیت انتروباكترها در كثرت مبتلایان به این باكتریها می‌باشد و همچنین بایستی در نظر داشت كه 10-5 درصد بیماران بستری در بیمارستان به عفونتهای مربوط به این باكتریها مبتلا هستند. عفونت نازوكومیال با این میكروبها كه معمولا به غالب آنتی بیوتیكها مقاوم هستند، بیشتر در نتیجه دستكاری مجاری ادراری، عفونت زخمها و گاهی پنومونی و مننژیت دیده می شوند. علاوه بر این بسیاری از اطلاعات باكتریولوژی در زمینه ژنتیك در نتیجه كار بر روی این باكتریها به دست آمده است. این باكتریها نقش مهمی در تجزیه مواد آلی و گیاهان دارند و از این طریق می توانند باعث فاسد شدن آنها شوند⁽³⁾.

محل میكروب: انتروباكترها در طبیعت بسیار فراوان هستند. در حیوانات (به خصوص پستانداران، در روده انسان، خاك، آب ، غبار و هوا و گاهی در بعضی فرآورده های غذایی و سبزیجات آلوده نیز وجود دارند. بعضی از آنها جزء فلور معمولی روده نمی‌باشند، مانند سالمونلا و شیگلا. یعنی چنانچه از كشت مدفوع به دست می آیند دلیل بر بیماری و یا ناقل بودن شخص خواهد بود⁽³⁾.

مورفولوژی : این باسیلها كه دو انتهای آنها منظم می باشد 3× 5/0 میكرون اندازه دارند. بعضی از آنها مانند شیگلا و كلبسیلا بدون حركتند. برخی دیگر مثل پروتئوس و سالمونلا متحرك می‌باشند. در برخی مانند هافینا، یرسینیا پسودو توبر كلوزیس و یرسینیا آنتروكولیتیكا تحركشان مربوط به درجه حرارت می‌باشد. باسیلهای متحرك پری تریش هستند، بدین جهت با ویبریوها و پسودوموناها كه فلاژله های قطبی دارند اشتباه نمی‌شوند. همچنین قابل توجه است در میان انواع متحرك،‌موتانهای بدون فلاژله نیز وجود دارند⁽³⁾.

فیمبریه در بسیاری از آنتروباكترها وجود دارد و نقش خود را كه عبارتست از اتصال به باكتریهای دیگر، اتصال به سلولهای میزبان، پذیرش باكتریوفاژها و تبادلات و ژنتیك می‌باشد را ایفا می كند⁽³⁾.

محیط كشت: تمام آنتروباكترها روی محیطهای معمولی ژلوز و آبگوشت غذایی بخوبی رشد می‌كنند. در محیط آبگوشت به طور كلی پس از 24 ساعت كدورت یكنواخت ایجاد می‌كند. بطوریكه اگر لوله كشت را تكان دهیم منظره خاصی را مشاهده خواهیم كرد. هنگام كشت كلبسیلاها روی آبگوشت در سطح آن قشر چسبنده ای ایجاد می‌شود. پس از 24 ساعت به تدریج جرمها در ته لوله رسوب می كنند. غالباً روی ژلوز معمولی كلونیهایی به شكل S با حدود مدور منظم، سطح صاف شفاف آبدار ظاهر می شوند⁽³⁾.

تقسیم بندی : طبقه بندی آنتروباكتریاسه ها بسیار پیچیده است و با پیشرفت مطالعاتی كه بر روی همسانی DNA انجام می گیرد، به سرعت در حال تغییر و تحول است. در این خانواده بیش از 20 جنس و 100 نوع مشخص شده اند. ویژگی بیوشیمیایی خانواده انتروباكتریاسه ها ، قدرت آنها در احیاء نیتراتها و نیتریتها و تخمیر گلوكز و ایجاد اسید یا اسید و گاز می باشد. برای اتفراق انواع انتروباكتریاسیه ها از جمله E.Coli تستهای بیوشیمیایی متعددی به كار می روند⁽⁴⁾.

ساختمان آنتی ژنی : انتروباكتریاسه ها ساختمان آنتی ژنی پیچیده ای دارند این باكتری‌ها بوسیله بیش از 150 آنتی ژن سوماتیك O (لیپوپلی ساكاریدی) مقاوم به حركت، بیش از 100 آنتی ژن K ( كپسولی) ناپایدار در برابر حرارت و بیش از 50 نوع آنتی ژن H (مربوط به تاژك) طبقه بندی می شوند. در سالمونلاتیفی آنتی ژنها كپسولی بنام آنتی ژنهای Vi نامیده می شوند⁽⁴⁾.

1- آنتی ژن K : از لغت kapsel (زبان آلمانی) گرفته شده است. آنتی ژن K یا آنتی ژن پوششی (envelope) در اطراف باكتری قرار گرفته است. در اغلب موارد به حرارت حساس می‌باشد. این آنتی ژن روی سوماتیك مقاوم به حرارت را پوشانده و در نتیجه مانع از آگلوتیناسیون باكتری زنده می گردد.

نمونه این آنتی ژن در سالمونلاها آنتی ژن vi و آنتی ژن B در بعضی انواع كلی باسیل می‌باشد. جنس بعضی از آنتی ژنهای k پلی ساكاریدی و در برخی دیگر پروتئینی است. ویرولانس باكتری با آنتی ژن k مرتبط است. مثلاً وجود آنتی ژن k در كلی باسیل باعث چسبیدن باكتری به سلولهای اپی تلیال روده و مجاری ادراری می شود. یا در مورد سالمونلاها وجود آنتی ژن vi در بعضی از سوشهای این باكتریها به قدرت تهاجم آنها می‌افزاید⁽⁵⁾.

2- آنتی ژن O : حرف O از كلمه ohnehanch (زبان آلمانی) گرفته شده است. این آنتی ژن كه به نام آنتی ژن سوماتیك یا پیكری نیز نامیده می شود. در مقابل حرارت نسبتاً مقاوم می باشد. در برابر الكل هم پایدار است ولی نسبت به فرمول حساس است و به كمك آزمایش آلگوتیناسیون باكتریها آنها را تشخیص می‌دهند. آنتی‌كری كه برعلیه ژن o در بدن ساخته می شود غالباً از نوع IgM است.

جنس آنتی ژن o از مواد لیپوپلی ساكاریدی دیواره باكتریهاست. باید گفت كه هر جنس از خانواده آنتروباكتریاسه ها دارای آنتی ژن o اختصاصی هستند⁽⁵⁾.

3- آنتی ژن H : از كلمه Hauch (زبان آلمانی) كه به معنای پرده می‌باشد. گرفته شده است این آنتی ژن كه بنام آنتی ژن فلاژلر یا دنباله ای نیز نامیده می شود در دنباله های باكتری قرار دارد.

در برابر الكل و حرارت حساس است ولی در مقابل فرمل (فرمالین) مقاوم می‌باشد. برای تهیه آن به باكتری های متحرك فرمالین اضافه می كنند. آنتی كری كه بر علیه آنتی ژن h در بدن ترشح می شود از نوع IgG است. جنس آنتی ژن H پروتئینی است. در سروتیپ باكتری ممكن است یك یا دو نوع آنتی ژن h وجود داشه باشد كه در این صورت فاز 1 و فاز 2 نامیده می شوند.

آزمایشهای تشخیصی آنتروباكتریاسه : برای تشخیص این باكتریها از محیط سه قندی Tripl sugar iron (T.S.I) یا محیط دو قندی Kligler Iron Agar استفاده می‌شود. ولی چون بعضی باكتریها مانند پروتئوس ها و سالمونلاها و سایر لاكتوز منفی ها دارای واكنش مشابهی هستند. برای تشخیص دو نمونه اول محیط اوره را به كار می‌برند. اصولاً برای شناسایی آنتروباكتری ها و افتراق آنها از یكدیگر علاوه بر محیط ذكر شده از تستهای نامبرده زیر نیز كه تحت عنوان IMVIC موسومند كمك می‌گیرند:

I : Indole M:Methyl Red V: Voges Proskauer I : Inositol C: Citrate

1- آزمایش اندول: باكتری مورد آزمایش را در محیط كشت حاوی تریپتوفان كشت داده و پس از 24 ساعت چند قطره معرف كواكس یا ارلیش بدان می افزایند. ایجاد رنگ قرمز در سطح محیط كشت نشانه ایجاد اندول از اسید آمینه نامبرده است⁽⁵⁾.

2- آزمایش قرمز متیل: باكتری مورد آزمایش را در محیط كشت آبگوشتی گلوكز دار كلارك لوبس (MR.VP) كشت داده و بعدز 96-48 ساعت كه در حرارت مناسب گذاشته شد، با اضافه كردن چند قطره از معرف قرمز متیل در صورتی كه رنگ محیط قرمز شود مثبت و اگر زرد بماند، نتیجه منفی است⁽⁵⁾.

3- آزمایش V : باكتری مورد آزمایش را در میحط كشت (MR.VP) كشت داده و پس از 48 ساعت به یك میلی لیتر از آن 15 قطره محلول 5 درصد آلفانتول و 10 قطره محلول 40 درصد هیدروكسید پتاسیم افزوده و پس از 30-15 دقیقه نتیجه را بررسی می‌كنند. ایجاد رنگ قرمز نشانه مثبت بودن آزمایش است⁽⁵⁾.

4- آزمایش سیترات:‌باكتری مورد آزمایش را از روی محیط كشت جامد برداشته و روی محیط سیترات سیمونس كشت می دهند. پس از 24 ساعت كه در حرارت مناسب باقی بماند اگر باكتری قادر به تجزیه سیترات دو سود موجود در محیط باشد محیط را به رنگ آبی در می‌آورد⁽⁵⁾.

ایمنی: در عفونتهای منتشر آنتی بادی های اختصاصی ایجاد می‌شوند ولی به صرف ایجاد این آنتی بادی ها نمی توان تضمین قابل توجهی نسبت به ایجاد مصونیت داد. آنتی‌ بادی‌های ضد گلیكولیپید هسته ای آنتروباكتریایسه ها سبب جلوگیری از ایجاد عوارض همودینامیك باكتریمی ناشی از باسیلهای گرم منفی می شود. همچنین این آنتی بادی ها تب ناشی از باكتریمی را كاهش داده و به پاك شدن جریان خون از بعضی از این ارگانیسم‌ها كمك می كنند⁽¹⁾.

سندرمهای عفونتی انتروباكتریاسه ها: بسته به میزان و پاتوژن هر ارگان و حفره ای در بدن می‌تواند توسط این میكروارگانیسم ها آلوده و عفونی گردد. اشریشیا و با درجات كمتر كلبسیلا و پروتئوس ، قسمت اعظم موارد عفونت را شامل می شوند، بیماری زاترین پاتوژن گروه محسوب می‌شوند. با این حال خصوصاً در بیمارستان‌ها و مراقبت های طولانی مدت به علت طبیعت ارگانیسم و یا مقاومت كسب شده نسبت به داروهای ضد میكروبی و افزایش تعداد مواد و میزبانهای با ضعف ایمنی گروههای دیگر نیز اهمیت پیدا كرده اند. میزان مرگ و میر در بسیاری از عفونتهای انتروباكتریاسه ها بالا بوده و با شدت بیماری ارتباط دارد. مسائل مشكل زا عبارتند از: پنومونیت و باكتریمی نشأت گرفته از هر منبعی كه باشد، به علاوه شوك كه میزان مرگ و میر به 50 – 20 درصد می‌رسد⁽²⁾.

کلمات کلیدی : انتروباكتریاسه