کار آموزی كارخانه صنعتی پیروزی

گروه فایل کاربردی

توضیحات :

فهرست مطالب

عنوان صفحه

مقدمه...................................... 1

فصل اول: سیستم............................ 14

1-1- سیستم................................ 14

1-2- ویژگی های سیستم...................... 14

1-3- محیط سیستم........................... 15

1-4- انواع سیستم.......................... 15

1-5- شمای سیستم........................... 16

1-6- آرایش درونی سیستم.................... 20

1-7- سیستم كارخانه پیروزی................. 21

فصل دوم: طرح ریزی و مدیریت كارخانه........ 39

2-1- روش كلی برنامه ریزی وجایابی كارخانه.. 40

2-2- استقرار كارخانه ها و ساختمان های صنعتی 42

2-3- طراحی ساختمان و ساخت آن.............. 47

2-4- مسایل خدماتی كاركنان................. 56

2-5- طرح ریزی شرایط كاری.................. 63

2-6- هزینه................................ 80

2-7- انرژی................................ 82

2-8- انواع فرآیندهای تولیدی............... 83

2-9- تعیین ظرفیت تولیدی................... 87

2-10- تجزیه و تحلیل رابطه ی فعالیت ها..... 89

2-11- شمای كارخانه ی پیروزی............... 90

فصل سوم: مواد و محصولات.................... 92

3-1- موجودی............................... 92

3-2-دوره (سیكل) محصول.................... 100

3-3- برگشت مجدد در طراحی فرآیند تولیدی... 106

3-4- مواد و فرآیندها 3-5- طبقه بندی كردن مواد 111

3-5- طبقه بندی كردن مواد................. 120

فصل چهارم: خرید.......................... 126

4-1-خرید................................. 126

4-2- انواع قیمت و حمل كالای خریداری شده... 134

4-3- مز ایده و مناقصه.................... 135

4-4- مدیر تداركات........................ 138

فصل پنجم: انبار.......................... 140

5-1- انبار............................... 141

5-2- سازمان انبار........................ 142

5-3- روش های انبار كردن.................. 143

5-4- انبار كردن محصولات................... 147

5-5- انبار تعمیرات و مواد اولیه.......... 154

5-6- وظایف انباردار...................... 156

5-7- منابع ورود كالا به انبار............. 157

5-8- معرفی برخی فرم ها................... 158

فصل ششم: ایمنی........................... 169

6-1- ایمنی............................... 169

6-2- حوادث............................... 172

6-3- ایمنی برق........................... 175

6-4- حریق................................ 180

7-4- انواع سم............................ 182

فصل هفتم: نظام های كاری.................. 185

7-1- سیستم های نوبت كاری................. 185

7-2- جمعیت انسانی........................ 186

7-3- استراحت............................. 187

7-4- كار یكنواخت......................... 189

فصل هشتم: بسته بندی، بازرسی ، حمل و نقل.. 193

8-1- بسته بندی........................... 193

8-2- بازرسی.............................. 195

8-3- اساس آنالیز سیستماتیك حمل و نقل..... 197

خلاصه..................................... 207

فهرست منابع و مأخذ....................... 210

به نام حق

مقدمه:

در دنیای امروز مسأله تولیدات و خدمات مسأله عمده‌ای است كه هیچ جامعه‌ای خود را بر كنار از آن نمی‌بیند. جوامع مختلف هر كدام با مسأله‌ی ارایه‌ی خدمات و تولیدات برای بقای خود در گیرند و تلاش آن‌ها بر آن است كه با توجه به شرایط و امكانات موجود، خدمات و تولیدات را در حد مطلوب فراهم آورند. خدمات اداری و بانكی، خدمات رفاهی و درمانی، خدمات آموزشی و فرهنگی، تولید مواد غذایی، تولید محصولات كشاورزی.... جزیی از سیاهه‌ی بی‌انتهای خدمات و تولیدات در جوامع امروزی است. بدین ترتیب به سادگی می‌توان دریافت كه مدیریت برای ارایه‌ی این خدمات و تولیدات از ضرورت‌های هر جامعه‌ای به شمار می‌آید.

«مدیریت عملیات»‌ مدیریت ارایه خدمات و تولیدات است و هدف آن هماهنگ كردن كوشش‌ها و تلاش‌ها و به كارگیری منابع و امكانات برای ارایه و حصول خدمات و تولیدات به بهترین وجه ممكن می‌باشد. كوشش در این است كه از منابع موجود نهایت استفاده‌ی مطلوب به عمل آید و از اتلاف و اسراف منابع و امكانات پرهیز شود.

«مدیریت عملیات» عنوان كلی است كه هم مدیر تولید در یك مؤسسه تولید و هم مدیر خدماتی در یك سازمان خدماتی را در بر می‌گیرد، چه هر دوی این مدیران «عملیاتی» را برای وصول به هدف سازمان‌هایشان كه ارایه‌ی تولیدات و خدمات است، انجام می‌دهند و هر دو صرف نظر از نوع خدمات یا محصولشان «مدیر عملیاتی» می‌باشند. «كوستاس اِن در ویتسیوتیس» تفاوت بین ارایه خدمات و محصول را براساس چندین نكته بیان كرده است. از جمله اینكه، ارایه‌ی خدمات می‌تواند برای برآورد نیازهای بشر و به منظور دستیابی به مقاصد بخصوصی مثل بهداشت، محافظت و... صورت گیرد؛ لذا ارایه‌ی آن‌ها یا برای حفظ شرایط مناسب زندگی (تعمیرات، نگهداری، بهداشت و...) است و یا برای فراهم كردن سایر نیازهای جامعه‌ی بشری مثل تفریحات، مساجد، حمل و نقل شهری و مانند آن می‌تواند باشد.

ایشان درباره‌ی تفاوت‌های خدمات و محصولات به نكات زیر هم اشاره كرده است:

1 ـ خدمات معمولاً باید در ارتباط با مردم و استفاده‌كنندگان آن‌ها باشد. این خدمات به طور كلی در هنگام ارایه مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ مانند بهداشت، بیمارستان‌ها، حمل و نقل...

2 ـ نحوه‌ی توزیع و ارایه خدمات، دارای مشكلات و مسایل خاصی است از جمله اینكه قابل ذخیره نیستند و اگر در هنگام ارایه، استفاده نشود از بین می‌روند، مانند تخت‌های خالی بیمارستان‌ها، صندلی‌های خالی قطارها و...

3ـ خدمات به سختی قابل استاندارد كردن هستند، بنابراین گذاشتن معیارهای مشخص و معین برای آن‌ها مشكل است. مثلاً ممكن است روش خدمت‌دهی دو بیمارستان یا نحوه ویزیت دو پزشك كه درجه‌ی تخصصی یكسانی دارند متفاوت باشد. البته می‌توان در این زمینه با ارایه‌ی استانداردهای خاص تا اندازه‌ای ضوابطی را اعمال كرد.

4 ـ خدمات هم مانند محصولات، با تغییر در مقدار تقاضا تغییر می‌كند. این تغییرات می‌تواند فصلی، ماهانه و یا حتی ساعتی باشد.

5 ـ عامل زمان می‌تواند در نحوه‌ی ارایه‌ی خدمات مؤثر باشد، زیرا نیازهای بشر به بهداشت، محیط زیست، خدمات سریع‌تر و چیزهای دیگر همواره در افزایش و تغییر است. به طور كلی اكثر سیستم‌های عملیاتی، تركیبی از محصول و خدمات را ارایه می‌كند و تحقیقات و بررسی‌های لازم را چنان پی می‌گیرند كه بتوانند به همراه محصول، یك سیستم خدماتی مناسب و درخور، برای رضایت مشتری فراهم آورند.

سیر تحولات مدیریت:

اگرچه رشته‌ای به نام مدیریت در میان سایر رشته‌های علمی، رشته‌های جدید به شمار می‌آید اما با نگاهی به تاریخ و زندگی ملل و اقوام مختلف می‌توان دریافت كه مدیریت پدیده‌ی جدیدی نیست و از دوران كهن وجود داشته است. ابنیه و آثار باستانی در هر گوشه‌ی این جهان پهناور نشانگر كوشش‌ها و تلاش‌های هماهنگی است كه بدون وجود مدیران و سرپرستان قابل و كارآزموده، احداث آن‌ها میسر نبوده است. قشون‌های منظم، سازمان دولت‌های بزرگ باستانی، لشگركشی‌ها و كشورگشایی‌ها و كشورداری‌ها همه و همه مظاهر و نمودهای مدیریت در سطح گسترده‌ای در گذشته می‌باشند.

مدیریت علمی:

زمینه‌ی پیدایش مدیریت به عنوان رشته‌ای در میان سایر رشته‌های علمی از اواخر قرن 18 می‌باشد. با نظریه‌ی تقسیم كار آدام اسمیت (Adam Smith) كه بر تخصصی شدن مشاغل تأكید داشت، كار نظریه‌پردازی در مدیریت آغاز شد و در اوایل قرن 20 فردریك تیلور (Fredrick Taylor) با استفاده از نظریه اسمیت و ادعای یافتن روش‌های علمی برای انجام كار، مكتب مدیریت علمی را كه اولین مكتب مدیریت می‌باشد پایه‌گذاری كرد، در مدیریت علمی تأكید بر آن بود كه با استفاده از روش‌های علمی در مدیریت می‌توان بازدهی اقتصادی منابع سازمان را به حداكثر ممكن افزایش داد. در این مكتب سازمان به صورت سیستم بسته‌ای در نظر گرفته شده بود و انسان‌ها با انگیزه‌های مادی به كار تشویق می‌شدند. بازدهی اقتصادی، توجه به شرایط فیزیكی محیط كار، تجزیه و تحلیل وظایف، به كارگیری روش‌های انجام كار و ایجاد استاندارد برای انجام وظایف از خصوصیات این مكتب مدیریت است. در مدیریت علمی كارآیی (Efficiency) مسأله اساسی هر سازمانی است و آن را از تقسیم ستاده‌ها به داده‌ها می‌توان به دست آورد. در اغلب سازمان‌ها ستاده‌ها به صورت خدمت یا كالای خاصی می‌باشند و داده‌ها غالباً عبارت از زمین، سرمایه، نیروی انسانی و مواد هستند.

راندمان یا كارایی

در مدیریت علمی به مسأله برنامه‌ریزی توجه فراوان شده است و وظایف اساسی مدیر برنامه‌ریزی، سازماندهی، كنترل و نظارت عنوان گردیده است.

سه بعد مدیریت علمی كارخانه كه در اغلب برنامه‌ریزی‌های تسهیلات تولیدی و به صورت‌های زیر می‌باشد:

1 ـ مدیریت و طرح‌ریزی تسهیلات

2 ـ مدیریت و پایایی تسهیلات

3 ـ مدیریت و طرح‌ریزی عملیات

مشخص است كه هر یك از ابعاد مذكور با یكدیگر تداخل‌هایی عمیق دارند كه طرح یكی از آن‌ها بدون دیگری مقدور نخواهد بود. به عنوان مثال در جایی كه تعادل خط تولید و بعد مدیریت عملیات مطرح می‌شود، طرح آن بدون در نظر گرفتن مدیریت و طرح‌ریزی تسهیلات كه شامل طراحی استقرارها، كارگاه‌ها و سیستم حمل و نقل است امكان‌پذیر نبوده، هم‌چنین طرح هر یك از دو موضوع اخیر بدون در نظر گرفتن یك جایابی آرمانی در كارخانه (مدیریت و جایابی تسهیلات) كه دسترسی به عوامل بیرونی مثل خدمات، مشتری و تسهیلات دیگر را در بر می‌گیرد بی‌فایده است و عملاً سودآوری را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

روابط انسانی ـ مكتب رفتاری سازمان:

مكتب رفتاری سازمان كه بیشتر به روابط انسانی شهرت دارد با تحقیقاتی آغاز شد كه پژوهشگران ضمن آن متوجه شدند كاركنان تحت آزمایش برخلاف نظرات ابراز شده در مكتب مدیریت علمی تنها به شرایط فیزیكی محیط كار حساس نبوده بلكه نسبت به شرایط روانی و روحی كار نیز واكنش نشان می‌دهند. كارگری كه احساس می‌كند در محیط كار دارای ارزش و احترام است، نسبت به وی صمیمیت و محبت ابراز می‌شود و برای او ارزش قائل هستند، با علاقه بیشتری كار می‌كند و بازدهی بالاتری دارد. بدین ترتیب مكتب روابط انسانی نظریه انسان ماشینی سازمان را كه در مدیریت علمی مطرح شده بود مورد تردید قرار داد و نیازهای غیر مادی انسان را مؤثر در كارآیی دانست.

گاهی این شبهه پیش می‌آید كه در مدیریت عملیات، موازین مدیریت علمی اساس كار است و اصول مكتب روابط انسانی در این رشته از مدیریت جایی ندارد، در حالی كه مدیریت عملیات از مسایل انسانی جدا نیست و بدون توجه به چگونگی رفتارهای آدمی در سازمان، نمی‌تواند نتایج سازنده‌ای را عاید سازمان كند. گرچه مدیریت عملیات با توجه به ابعاد فنی و تكنیكی مطرح شده است اما باید در نظر داشت كه ابعاد روانی و انسانی در مدیریت نقش عمده‌ای داشته و همواره باید در مد نظر قرار داشته باشند.

مدیریت در قالب سیستم ـ مدل‌سازی:

در سیر تحولات مدیریت، مكتب مدیریت در قالب سیستم، مكتبی است كه می‌كوشد تا به كمك تئوری‌های سیستم‌ها با دیدی كلی‌نگر، سازمان را مورد بررسی قرار دهد. در این مكتب، سازمان،‌ به صورت سیستمی باز كه مجموعه‌ای از اجزای مرتبط به هم می‌باشند در نظر گرفته شده است. مدیر در این مكتب مدیریت، باید در عملكردها و تصمیمات خود به تمامی اجزاء و عوامل مؤثر در سازمان عطف توجه نموده و از جزیی‌گرایی پرهیز كند. او باید آگاه باشد سازمان به عنوان یك سیستم باز تحت تأثیر عوامل بیرونی و درونی قرار دارد و هر تغییری در یك جز بر سایر اجزاء مرتبط بدان، اثر می‌گذارد. به عنوان مثال، تغییر در روش بازاریابی را نمی‌توان صرفاً یك تغییر داخلی در واحد بازاریابی تلقی كرد، بلكه این تغییر در سایر واحدها مثل امور مالی، تولید، كارگزینی و آموزش هم مؤثر است و تغییراتی را در آن‌ها ایجاب خواهد كرد.

سیستم مدیریت عملیاتی:

به منظور شناخت بهتر عملیات در سازمان و آگاهی از چگونگی ارتباط عوامل و اجزایی كه در شكل دادن به عملیات مؤثرند، نگرش سیستمی، شیوه‌ی مؤثر و كارآمدی است. به مدد نگرش سیستمی مدیر عملیاتی قادر می‌شود تا اجزاء مؤثر در عملیات را بشناسد و با دیدی كلی و مجموعه‌نگر مسائل تولید و ارایه خدمات را حل كند. (در بخش بعدی سیستم و شكل آن را توضیح خواهیم داد.)

مدیر عملیاتی باید سیستم عملیات را شناخته و به طریقی آن را به كار گیرد كه حداكثر نتیجه از منابع و امكانات سازمان حاصل شود، مدیریت عملیاتی مسئولیت عملیات تغییر و تبدیل داده‌ها و یا به عبارت ساده‌تر تولید كالا و تدارك خدمات را عهده‌دار است. او باید بكوشد تا وارده‌ها را به نحو مؤثری بكار گیرد و صادره‌های مطلوب سازمان را به دست آورد. او با برنامه‌ریزی، هدف‌های آینده را مشخص می‌كند و پیش‌بینی‌های لازم را برای نیل به آن هدف‌ها به عمل می‌آورد. او در این بخش از وظایف خود با برنامه‌ریزی تولید یا خدمات، طراحی تجهیزات و ماشین‌آلات و برنامه‌ریزی اجرایی عملیات سر و كار دارد.

وظیفه‌ی دیگر مدیر عملیاتی سازماندهی است كه در كار ضمن آن، مدیر، مسئولیت‌هایی در زمینه‌ی طراحی شغل، تعیین استانداردهای عملیاتی و سنجش كار را عهده‌دار است.

كنترل و نظارت به منظور اطمینان یافتن از تحقق هدف‌ها وظیفه‌ی مهم دیگر مدیر عملیاتی است. او باید بازدهی سیستم عملیات را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد و میزان تطابق آن را با آنچه پیش‌بینی شده در یابد. اگر بازدهی در همان سطح كمیت و كیفیتی است كه برنامه‌ریزی شده، عملیات پیش رفته و نیازی به اصلاح و تغییر نیست، اما اگر اطلاعات حاصل، نشاندهنده‌ی تفاوت‌هایی بین بازدهی برنامه‌ریزی شده و بازدهی واقعی بود می‌باید اصلاحاتی در سیستم عملیات صورت گیرد.

همچنین او باید نقش استراتژیكی عملیات را همواره مد نظر داشته باشد. در سازمان سیستم عملیات باید دارای نقشی استراتژیك باشد بدین معنی كه فعالیت‌ها و امور عملیاتی نهایتاً تحقق هدف‌های اصلی سازمان را میسر می‌كند. بسیاری از اوقات مدیر عملیاتی آنچنان مستغرق در عملیات فنی و تكنیكی تولید و ارایه خدمات می‌شود كه از هدف‌های كلی سازمان غافل می‌ماند. در چنین وضعیتی هدف سیستم عملیات از هدف‌های كلی سازمان جدا مانده و كمكی به حصول آن‌ها نمی‌كند. در حالی كه مدیر عملیاتی باید هدف‌های واحد خود را در قالب هدف‌های كلی سازمان مورد توجه قرار دهد و آگاه باشد كه سیستم عملیات باید نقشی استراتژیك در تحقق هدف‌های اصلی سازمان ایفا كند. جریان عملیات تولید یا ارایه خدمات همه به خاطر آن است كه رسیدن به هدف‌های كلی سازمان عملی شود و هر گاه هدف‌های جزیی عملیاتی هدف كلی را تحت الشعاع قرار دهند عوارضی در سازمان بروز می‌كند كه بقای آن را به مخاطره می‌افكند.

خلاصه:

در این پروژه هدف آن است كه كلیه مراحل تهیه و تولید در یك كارخانه (كارخانه صنعتی پیروزی) با كلیه جزئیات ارائه شود و امید است كه بتوان با در نظر گرفتن محدودیت‌ها و امكانات این پروژه را به نحو احسن ارایه كنم؛ با توجه به این كه می‌دانیم این كارخانه یك كارخانه‌ی تولیدی می‌باشد یعنی كالاهای مصرفی یا بادوام را با به كار گرفتن سرمایه و نیروی انسانی و با استفاده از ابزارها، ماشین‌آلات و تجهیزات می‌سازد و تولید می‌كند و این تولیدات خود را به مؤسسات بازرگانی یا مستقیماً به مصرف‌كنندگان می‌فروشد.

فصل اول:سیستم
1 ـ 1 ـ سیستم

سیستم مجموعه‌ای از اجزا و روابط میان آن‌ها كه توسط ویژگی‌های معین به هم وابسته یا مرتبط می‌شوند و این اجزاء با محیط‌شان در تبادل می‌باشند و یك كل را تشكیل می‌دهند. سیستم دارای مرزبندی مشخصی می‌باشد كه آن را از سایر سیستم‌ها قابل تمیز می‌سازد و در همان حال هر سیستمی جزیی از یك سیستم بزرگ‌تر به شمار می‌آید و با آن در ارتباط است. مجموعه اجزا هر سیستم با هم در ارتباط و تعامل بوده و تركیب اجزاء در قالب سیستم متفاوت با مجموع ساده‌ی اجزاء آن می‌باشد سیستم برای بقای خود با محیط‌اش در ارتباط است و ضمن تأثیرپذیری از آن بر آن تأثیر می‌گذارد. هر سیستم شامل یك سری خرده سیستم یا sub.s می‌باشد كه به آن جعبه سیاه هم می‌گویند.

1 ـ 2 ویژگی‌های سیستم

خواص، اجزا، عناصر و روابط درون هر سیستم را ویژگی‌های آن سیستم گویند. ویژگی‌های یك سیستم را به دو نوع كلی تقسیم می‌كنند:

1 ـ 2 ـ 1 توصیفی: ویژگی‌هایی هستند كه یك موجودیت را آن گونه كه هست توصیف می‌كند.

1 ـ 2 ـ 2 همراه: ویژگی‌هایی هستند كه مطرح شدن یا نشدن آن‌ها برای توصیف جنبه‌های مورد نظر از یك موجودیت تفاوتی نداشته باشد.

1 ـ 3 محیط سیستم

محیط هر سیستم شامل آن چیزهایی است كه خارج از كنترل كامل سیستم می‌باشد ولی به گونه‌ی بر عملكرد آن تأثیر بگذارد.

1 ـ 4 انواع سیستم‌ها

1 ـ 4 ـ 1 ـ سیستم بسته: سیستمی است كه عملیات خودش را به طور خودكار از طریق ابزار واكنش نسبت به اطلاعات تولید شده توسط خود كنترل یا تعدیل می‌كند یا به عبارتی دارای یك نیروی خودكنترلی است.

1 ـ 4 ـ 2 سیستم باز: سیستمی است كه با محیط اطراف خود تبادل انرژی، ماده، اطلاعات دارد.

این كارخانه نوعی سیستم باز می‌باشد كه در واقع با محیط اطرافش در تبادل است، اما سیستم باز دارای یك سری ویژگی‌ها می‌باشد كه در ذیل به شرح آن می‌پردازیم:

الف/ آگاهی نسبت به محیط: هر سیستم مرزی دارد كه آن را از محیط اطرافش مجزا می‌كند. مرزها شروع و پایان هر سیستم یا خرده سیستم را مشخص می‌كند، مرز یك سیستم ممكن است ماهیت فیزیكی یا غیر فیزیكی داشته باشد.

ب/ موازنه‌ی میان فعالیت‌های انطباقی و نگه‌دارنده: سیستم‌های باز همواره میان این دو دسته از فعالیت‌ها كه اغلب با هم تضاد دارند موازنه ایجاد می‌كند. در نتیجه‌ی این فعالیت‌ها تغییرات سریعی كه ممكن است سیستم را از حالت تعادل خارج كند ممانعت می‌شود.

ج/ حركت به سوی رشد و توسعه: سیستم برای جلوگیری از بی‌نظمی در ورود انرژی به خود حتی‌المقدور تعادل و تبادل انرژی را حفظ كرده و حالتی از ثبات نسبی را ایجاد می‌كند.

د/ هم‌پایانی: مفهومش این است كه برای انجام هر كار شیوه‌های گوناگونی وجود دارد، به بیان دقیق‌تر هر سیستم می‌تواند از طرق گوناگون و وضعیت‌های متفاوت به هدف نهایی خود برسد.

ه‍./ آنتروپی منفی: در حالت كلی آنتروپی كهولت و بی‌نظمی در یك سیستم می‌باشد. سیستم‌های باز با خاصیت داشتن آنتروپی منفی می‌توانند خود را ترمیم كرده و با حفظ ساختار خود زنده بمانند، حتی با وارد كردن انرژی اضافی رشد كنند.

و/ تبعیت از یك الگوی دایره‌ای یا تناوبی: سیستم‌های باز با دوره‌های متناوبی از حوادث سر و كار دارند به این ترتیب كه بازداده‌های سیستم، تغییركننده‌های داده‌های جدیدی هستند كه تكرار دوره تناوب ممكن است.

خ/ بازخورد: سیستم‌های باز به طور مستمر اطلاعاتی را از محیط دریافت می‌كنند. وجود این اطلاعات به تنظیم روابط سیستم با محیط كمك كرده و امكان انجام اقدام اصلاح را فراهم می‌كند. بازخورد به دو نوع تقسیم می‌شود:

1. خ سیستم بازخورد مثبت (positive Feedback): سیستمی است كه فرآیندهای رشد را ایجاد و تقویت می‌كند. در این نوع سیستم‌ها عملكرد نتیجه‌ای را به همراه خواهد داشت كه بتواند مولد عملكرد بیشتری برای آینده باشد.

2. خ سیستم بازخورد منفی (Negative Feedback): سیستمی است كه نسبت به عدم تحقق هدف واكنش نشان می‌دهد.

1 ـ 5 شمای سیستم

شمای سیستم به صورت زیر می‌باشد:

در این شمای سیستم از یك سری از پارامترها استفاده شده است كه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:

1) در واقع همان input یا ورودی‌ها یا مواد اولیه می‌باشند.

1) در واقع همان output یا خروجی‌ها یا ستاده‌ها می‌باشند.

3) Feedback: همان بازخورد می‌باشد. در جریان تولید یا تدارك خدمات لازم است كه نتایج حاصله با آنچه در ابتدا مورد نظر بوده است مقایسه شود و در صورتی كه اصلاحاتی ضرورت داشته باشد انجام پذیرد. این جریان كه بازخورد یا برگشت اطلاعات نامیده می‌شود، از اساسی‌ترین تدابیر برای ارتباط سیستم با محیط‌اش می‌باشد و بقای سیستم تا حدود زیادی در گروی كارآمد بودن این مكانیسم اطلاعاتی است.

4) process: همان پردازش و یا عملیات می‌باشد. تغییرات و رویدادهای غیر قابل پیش‌بینی نیز به «عملیات» و جریان تولید و تدارك خدمات تأثیر می‌گذارند و مدیر عملیاتی باید برای واكنش در مقابل چنین وقایعی نیز آمادگی داشته باشد، مثلاً كمبود ناگهانی مواد اولیه، خرابی غیر مترقبه دستگاه‌ها و كمبود نیروی انسانی پیش‌بینی نشده از عواملی است كه بر سازمان و سیستم عملیاتی اثر می‌گذارد و در صورتی كه واكنش درستی در مقابل آن‌ها نشان داده نشود مشكلات اساسی ایجاد می‌شود.

به طور كلی «عملیات» در سازمان به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود كه برای تولید كالا یا تدارك خدمات انجام می‌پذیرد و از این رو تمامی سازمان‌ها را اعم از خدماتی یا تولیدی می‌توان براساس الگوی سیستمی مورد بررسی و مطالعه قرار داد و عملیات آن‌ها را در قالب سیستم تجزیه و تحلیل كرد.

1 ـ 6 ـ آرایش درونی سیستم

برای سیستم‌ها عمدتاً سه نوع آرایش وجود دارد:

1 ـ 6 ـ 1 آرایش ساده: در سیستم‌هایی كه از آرایش ساده استفاده می‌كنند تعادل ایجاد شده در سیستم صرفاً به اندازه سیستم، محیط آن و نیروهای نسبی آن بستگی دارد.

1 ـ 6 ـ 2 آرایش خودتنظیمی

1 ـ 6 ـ 3 آرایش یادگیرنده

كارخانه پیروزی از لحاظ آرایش درونی از نوع آرایش ساده می‌باشد.

1 ـ 7 سیستم كارخانه پیروزی

حال به توصیف سیستم كارخانه صنعتی پیروزی می‌پردازیم و كلیه قسمت‌های مختلف یك سیستم را (input/ output/ ...) توضیح می‌دهیم:

1-7-1- مواد اولیه:

مواد اولیه مورد نیاز برای این كارخانه چدن، پیچ، رنگ، دستگاه‌های فزر و تراش و... می‌باشد. بر روی این مواد اولیه یا به عبارتی inputها عملیاتی انجام می‌گیرد (در ذیل به شرح كامل آن می‌پردازیم) و ستاده‌هایی كه همان یاتاقان‌های مختلف می‌باشند حاصل می‌شود كه انواع این یاتاقان‌ها و كاربردهایشان در انتها توضیح می‌دهیم.

1 ـ 7 ـ 2 عملیات گوناگون در كارخانه پیروزی:

در گذشته توضیح دادیم، عملیات در سازمان به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود كه برای تولید كالا و یا تدارك خدمات انجام می‌گیرد، این عملیات در این كارخانه از چند مرحله تشكیل شده است:

1. ساختن قالب

2. ساختن حروف و اعداد روی قالب‌ها

3. ذوب كردن چدن (ریخته‌گری) و عملیات پرداختكاری

4. فرزكاری

5. كف‌تراشی

6. سوراخ‌كاری

7. تراشكاری

8. سنگ‌كاری

9. بتونه‌كاری